Bệnh lao do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra khi vi khuẩn này lây lan từ người bệnh sang người lành qua các giọt nhỏ li ti được phát tán trong không khí.

Điều này có thể xảy ra khi một người đang mắc bệnh lao ở dạng hoạt động nhưng chưa được điều trị mà ho, nói chuyện, hắt hơi, khạc nhổ, cười hay hát sẽ dễ lây bệnh cho người xung quanh. Bệnh nhân lao cần được điều trị kịp thời, đúng phác đồ để tránh các biến chứng có thể xảy ra.

Dấu hiệu chỉ báo đã mắc bệnh lao phổi

Nhiều người thường bỏ qua những dấu hiệu của bệnh lao cho đến khi phát hiện thì đã vào giai đoạn nặng, phải mất nhiều thời gian để điều trị. Do đó, sớm nhận biết những triệu chứng mắc bệnh lao phổi trong giai đoạn đầu sẽ giúp kiểm soát bệnh dễ dàng hơn.

Tràn dịch màng phổi là biến chứng nguy hiểm của bệnh lao.

Ho và khạc đờm lẫn máu: Ho là triệu chứng của mọi bệnh phổi cấp và mạn tính. Mọi bệnh nhân ho trên 3 tuần không phải do viêm phổi, viêm phế quản, giãn phế quản, ung thư phổi mà đã dùng nhiều loại thuốc vẫn không giảm ho phải nghĩ đến do lao phổi. Ho và khạc ra đờm có nguyên nhân chủ yếu do viêm nhiễm. Trường hợp có triệu chứng ho khạc đờm xanh trên 3 tuần phải nghĩ đến do lao phổi. Ho do những nguyên nhân khác thường không kèm ra máu, nhưng ho ra máu là triệu chứng nguy hiểm của bệnh lao. Đây là triệu chứng gặp ở 60% những người lao phổi, thể hiện có tổn thương, chảy máu trong đường hô hấp.

Đau ngực, khó thở: Đau ngực là triệu chứng dễ nhận thấy khi bị bệnh lao phổi. Ho nhiều sẽ gây ra ức chế lên phế quản, gây ra tình trạng khó thở, đau ngực, nhất là khi phổi đang bị tổn thương thì khả năng trao đổi khí sẽ càng khó khăn hơn.

Gầy, sụt cân: Là triệu chứng thường gặp ở số đông người lao phổi. Những người bệnh gầy, sụt cân không rõ nguyên nhân, không phải do tiêu chảy, suy dinh dưỡng, nhiễm HIV/AIDS... dù đã bồi dưỡng nhiều cách nhưng trọng lượng vẫn không cải thiện. Khi ấy, hãy nghĩ ngay đến bệnh lao.

Sốt về chiều: Là triệu chứng hay gặp ở người lao phổi. Sốt có thể ở nhiều dạng: sốt cao, sốt thất thường nhưng hay gặp nhất là sốt nhẹ hay gai lạnh về chiều. Những người có triệu chứng sốt như trên cùng với các triệu chứng về hô hấp như ho, khạc đờm, ho ra máu... phải nghĩ tới do lao phổi.

Giảm cân đột ngột: Bỗng dưng một ngày bạn phát hiện cân nặng sụt giảm trầm trọng không có lý do, dù đã bồi dưỡng nhiều cách nhưng trọng lượng vẫn không cải thiện. Khi ấy, hãy nghĩ ngay đến bệnh lao.

Đổ mồ hôi đêm: Bệnh lao có thể gây ra chứng mất ngủ do ho và sốt, kèm theo đó là đổ mồ hôi đêm. Đây là một trong những triệu chứng quan trọng của bệnh lao.

Mệt mỏi, chán ăn: Là dấu hiệu rất phổ biến của người mắc lao. Cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu ngủ, không muốn ăn uống. Lúc nào bạn cũng cảm thấy không còn năng lượng, chỉ muốn nằm cả ngày.

Những biến chứng nguy hiểm của lao phổi

Nếu bệnh nhân lao phổi không hợp tác điều trị, không tuân thủ điều trị hoặc dùng thuốc không đúng phác đồ, bệnh lao phổi có thể gây nguy hại tới tính mạng bởi những biến chứng sau:

Tràn dịch tràn khí màng phổi: Bình thường, khoang màng phổi không có khí và cũng không có dịch. Khoang này chỉ có một chút dịch nhờn để bôi trơn. Nó có tác dụng làm phổi nở ra trong hô hấp, hít vào thở ra được dễ dàng.

Tràn dịch màng phổi là hiện tượng màng phổi bị ứ dịch đầy trong khoang màng phổi. Còn tràn khí là hiện tượng khí xâm nhập đầy trong khoang màng phổi. Khí và dịch là từ phổi đi ra, vào trong khoang này.

Khi bị lao phổi, vi khuẩn lao làm thông thương giữa phổi và khoang này làm dịch và khí tràn ra một cách ồ ạt. Sự nguy hiểm ở đây là khí và dịch tràn ra nhiều quá sẽ ép phổi lại còn một thể tích rất nhỏ. Thể tích này không thể cung cấp đủ khí. Người bệnh sẽ bị ngạt thở và tử vong. Kiểu tử vong này gần như kiểu chết đuối trên cạn. Do vậy, cần xử lý ngay tràn dịch và khí để khai thông sự dễ thở cho nạn nhân.

Xơ phổi: Biến chứng đáng ngại nhất của lao phổi là tình trạng xơ hóa phổi. Vi khuẩn lao phá hủy phổi không ngừng. Chúng có thể làm hỏng một thùy nhỏ của phổi nhưng cũng có khi làm hỏng toàn bộ một bên phổi. Các vết phá hủy này có đặc điểm là lan tràn và mang tính mãi mãi. Khi đã bị phá hủy tan tác, phổi chỉ còn lại một lá xơ. Lá xơ này thủng lỗ chỗ và không hề có chức năng trao đổi khí. Người bệnh sẽ bị suy hô hấp dần dẫn đến tử vong.

Ho nhiều ra máu: Ho ra máu là tình trạng người bệnh ho và khạc ra máu. Ho ra máu là một dấu hiệu vi khuẩn lao đã thâm nhiễm vào phổi và bắt đầu phá hủy phổi. Sự phá hủy này theo chiều hướng phá tan cấu trúc và làm thủng mạch máu. Ban đầu chỉ là các mạch máu nhỏ ở phế nang, sau rồi đến các mạch máu lớn.

Không có trường hợp ho ra máu nào là nhẹ cả, cho dù đó chỉ là dạng vết máu. Đó là vì máu luôn chảy ra rỉ rả ở trong phổi, tại vị trí vi khuẩn lao phá hủy. Số lượng này tính tại một thời điểm là rất nhỏ nhưng trong cả một ngày thì lại rất lớn. Đặc điểm của ho ra máu do lao là không tự cầm và chảy máu diện rộng. Vì vậy, người bệnh sẽ bị chảy máu rất nhiều và chỉ khi đến một mức độ nào đó mới khạc ra được.

Trong bất kỳ trường hợp nào bị ho ra máu cũng không được chủ quan vì đây là một cấp cứu nội khoa. Nếu không cứu chữa kịp thời thì nạn nhân có thể tử vong nhanh, không kịp trở tay. Đó là khi vi khuẩn lao phá hủy một mạch máu lớn thì lượng máu sẽ ồ ạt chảy ra. Hoặc khi lượng máu quá nhiều người bệnh ộc ra. Toàn bộ lượng máu này sẽ làm bít tắc đường phế quản trên diện rộng và người bệnh tắc thở, suy tuần hoàn và tử vong.

BS. Nguyễn An

Nguồn: Báo Sức khỏe đời sống