Năm 2014, Liên Hợp quốc đã phát động các mục tiêu toàn cầu đến năm 2020 có 90% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình; 90% số người đã chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV và 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng vi rút ở mức thấp để sống khỏe mạnh và làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho người khác. Ba mục tiêu này được gọi là mục tiêu 90 - 90 - 90 của Liên Hợp quốc.

Có thể nói mục tiêu đầu tiên là 90% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình sẽ làm tiền đề để đạt được các mục tiêu tiếp theo vì chỉ khi một người phải biết tình trạng nhiễm HIV của mình thì họ mới tham gia vào điều trị.Xét nghiệm là cách duy nhất để biết tình trạng nhiễm HIV của mình. Do thời kỳ ủ bệnh (nhiễm HIV không có triệu chứng) khi nhiễm HIV kéo dài nhiều năm nên người nhiễm HIV vẫn khỏe mạnh bình thường. Vì vậy nhìn bề ngoài không thể biết được một người có nhiễm HIV hay không. Chỉ có xét nghiệm mới biết một người có bị nhiễm HIV hay không. Ngay cả khi ở giai đoạn nhiễm HIV có triệu chứng hoặc giai đoạn AIDS thì các biểu hiện của bệnh AIDS vẫn không điển hình mà phụ thuộc vào triệu chứng của các bệnh nhiễm trùng cơ hội khác như viêm phổi, hoặc ỉa chảy, loét miệng v.v... nên người thầy thuốc cũng không thể khẳng định bệnh nhân nhiễm HIV nếu không làm xét nghiệm HIV. Một người khi kết quả xét nghiệm HIV có kết quả “Âm tính” có thể người đó không nhiễm HIV hoặc cũng có thể người đó đã nhiễm HIV nhưng đang trong “thời kỳ cửa sổ”. Khi tư vấn từng trường hợp cụ thể, cán bộ y tế sẽ trả lời cho bạn hoặc hẹn bạn xét nghiệm lại và trong thời gian chờ đợi này bạn không được tái diễn hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV. Nếu kết quả “Dương tính” tức là trong máu có kháng thể kháng HIV, có nghĩa là người được xét nghiệm đã nhiễm HIV. Đối với trẻ dưới 18 tháng tuổi mà có kết quả xét nghiệm kháng thể dương tính với HIV thì vẫn chưa thể khẳng định là trẻ đó đã nhiễm HIV, vì có thể kháng thể đó là của mẹ truyền sang, nên cần làm xét nghiệm lại khi trẻ trên 18 tháng tuổi. Cần lưu ý rằng chỉ do các phòng xét nghiệm được Bộ Y tế cho phép mới được khẳng định một người có HIV dương tính.

Mặc dù chỉ có xét nghiệm mới biết một người có nhiễm HIV hay không nhưng vẫn còn nhiều người cho rằng nhìn bề ngoài có thể biết một người nhiễm HIV. Đây là sự hiểu sai và có thể do trước đây khi truyền thông, người ta thường mô tả hình ảnh người nhiễm HIV ở giai đoạn suy giảm miễn dịch nặng (giai đoạn AIDS) gày gò, ốm yếu, da bọc xương. Do vậy, những người từng có hành vi nguy cơ như tiêm chích không an toàn, tiếp xúc trực tiếp với máu hay dịch cơ thể của người nhiễm HIV, không sử dụng bao cao su đúng cách khi quan hệ tình dục với người nhiễm HIV hoặc với một người mà bạn không biết chắc chắn là họ không nhiễm HIV...nên sớm đến các cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV để biết tình trạng nhiễm HIV của mình.

Tư vấn và xét nghiệm HIV sẽ giúp bạn giải quyết những lo lắng băn khoăn về nhiễm HIV, đồng thời giúp bạn biết cách dự phòng lây nhiễm HIV cho bản thân mình và người thân. Vì chỉ có xét nghiệm mới khẳng định được bạn có bị nhiễm HIV hay không. Kết quả xét nghiệm là “âm tính” sẽ giải tỏa được những băn khoăn lo lắng về tình trạng nhiễm HIV của mình. Ngay cả trong trường hợp kết quả xét nghiệm là “dương tính” (khẳng định bạn đã nhiễm HIV) thì điều đó cũng giúp bạn dự phòng lây nhiễm HIV cho người thân, có kế hoạch tốt hơn cho cuộc sống và tiếp cận điều trị cũng như các dịch vụ chăm sóc sức khỏe kịp thời. Tư vấn xét nghiệm HIV còn giúp dự phòng lây nhiễm HIV. Tại các sơ sở tư vấn, cán bộ y tế tư vấn cho bạn để bạn biết cách dự phòng lây nhiễm HIV. Ngay cả khi xét nghiệm xác định bạn bị nhiễm HIV, cán bộ y tế sẽ tư vấn cho bạn cách đối phó, cách dự phòng lây nhiễm HIV cho người thân cũng như tiếp cận sớm các dịch vụ dự phòng, chăm sóc HIV/AIDS cũng như lập kế hoạch cho tương lai.

Xét nghiệm HIV bí mật, đơn giản, nhanh chóng, chính xác. Theo quy định hiện hành, tại cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV, cán bộ y tế sẽ tư vấn trước khi xét nghiệm và giữ bí mật về tên, tuổi, địa chỉ và kết quả xét nghiệm của bệnh nhân. Nếu cảm thấy không thoải mái, bệnh nhân cũng có thể yêu cầu xét nghiệm vô danh tức là không để lại tên, địa chỉ. Cán bộ y tế sẽ lấy một ít máu của bệnh nhân để làm xét nghiệm. Tùy theo từng cơ sở y tế, có thể biết kết quả sau 1 giờ hoặc sau một tuần. 

Do vậy nếu bạn từng có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV như sử dụng chung bơm kim tiêm khi tiêm chích hoặc quan hệ với một người mà không biết tình trạng nhiễm HIV của họ hoặc nghĩ mình có khả năng nhiễm HIV hãy đến cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV để được tư vấn xét nghiệm, giải tỏa những lo lắng và biết cách dự phòng, điều trị nhiễm HIV khi cần thiết. Với những người có hành vi nguy cơ như người nghiện chích ma túy, người bán dâm (cả nam và nữ), nam có quan hệ tình dục với nam, bạn tình của người nghiện ma túy, bạn tình của người nhiễm HIV nếu tự xét thấy mình có hành vi nguy cơ cao như dùng chung bơm kim tiêm khi tiêm chích, không sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ tình dục thì cần đi xét nghiệm HIV định kỳ mỗi năm một lần. Với người nghiện chích ma túy nên xét nghiệm HIV 6 tháng một lần. Hiện nay các cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV được đặt tại hầu hết các cơ sở y tế. Nếu muốn biết mình có nhiễm HIV hay không, chỉ cần đến một trong những cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV gần nhất.

Nguồn: theo http://vaac.gov.vn