Trong hành trình hơn 30 năm nghiên cứu khoa học, khám phá nguồn dược liệu từ thiên nhiên, PGS, TS Trần Văn Ơn (Trưởng bộ môn Thực vật học, Trường Đại học Dược Hà Nội) đã tìm ra dây thìa canh lá to, "dược liệu vàng" cho người tiểu đường, một phát hiện đột phá về loại dược liệu không chỉ tại Việt Nam mà còn chưa từng được biết đến trên thế giới. Để hiểu rõ hơn về công dụng của “dược liệu vàng" này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với PGS, TS Trần Văn Ơn.

PGS, TS Trần Văn Ơn.

Phóng viên (PV): Cơ duyên nào giúp ông tìm ra được nguồn “dược liệu vàng” cho người bị bệnh tiểu đường?

PGS, TS Trần Văn Ơn: Hành trình đầy gian nan và kỳ lạ ấy bắt nguồn từ khi tôi thực hiện đề tài khoa học cấp bộ: “Sàng lọc các bài thuốc dược liệu có tác dụng hạ đường huyết” vào năm 2007. Tôi tìm đọc nhiều tài liệu và tình cờ phát hiện bài viết nói về loài cây Gymnema có tác dụng hạ đường huyết của Ấn Độ (tiếng Ấn Độ gọi là cây Gumar). Loài cây thuộc họ thiên lý này được sử dụng tại Ấn Độ từ 2.000 năm trước để trị bệnh "nước tiểu ngọt như mật". Tài liệu còn chỉ ra rằng, loài cây này cũng phân bố ở vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm, trong đó có Việt Nam. Chỉ bằng hình vẽ và miêu tả trong tài liệu, tôi quyết tâm đi tìm loài cây “bí hiểm” này. Tôi phải vào Nam, ra Bắc, lặn lội trong rừng, “xới tung” nhiều vùng đất và nhiều lần thất vọng đi về tay không. Rồi trong rất nhiều loại dây leo được thu thập về, tôi đã xét nghiệm và tìm được loại cây có tác dụng hạ đường huyết, được gọi đơn giản là dây thìa canh (tên khoa học là Gymnema sylvestre). Việc phát hiện ra dây thìa canh mang lại niềm vui cho hàng chục nghìn bệnh nhân tiểu đường trên cả nước.

Người dân thu hoạch cây dây thìa canh lá to.

PV: Vậy làm thế nào để ông tìm được tiếp loại dây thìa canh lá to, loại dược liệu còn có tính năng vượt trội so với dây thìa canh mà ông đã tìm được?

PGS, TS Trần Văn Ơn: Không hài lòng với thành quả của mình, tôi tiếp tục tìm kiếm và khám phá ra dây thìa canh lá to (tên khoa học là Gymnema latifolium) có kích thước lá lớn gấp 5 lần, có tác dụng vượt trội với hoạt tính gấp đôi dây thìa canh lá nhỏ đã tìm ra trước đây. Đề tài cấp bộ “Nghiên cứu sản xuất chế phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường từ cây dây thìa canh lá to” do tôi cùng cộng sự tại bộ môn Thực vật, Trường Đại học Dược Hà Nội thực hiện được coi là đề tài định danh dây thìa canh lá to. Vì hiện nay trên thế giới, ngoài những nghiên cứu phân loại, chưa có nghiên cứu nào về thành phần hóa học và tác dụng sinh học của dược liệu này.

Từ khi các công trình khoa học về dây thìa canh điều trị tiểu đường được công bố, rất nhiều doanh nghiệp, cá nhân đã thu hái dây thìa canh trong tự nhiên hoặc thu mua từ dân cư trồng tự phát để sản xuất các sản phẩm hỗ trợ điều trị, hoặc bán dây thìa canh khô. Các chuyên gia cho biết, việc tự ý thu mua hoặc trồng dây thìa canh đem vào sử dụng có thể dẫn đến “tiền mất tật mang”, do khó phân biệt dây thìa canh chuẩn hoặc quá trình trồng sử dụng các loại thuốc kích thích, thu hái không đúng thời điểm cũng làm cho lượng hoạt chất không đủ. Chưa kể việc sử dụng không đúng liều cũng gây hại không kém. Nhiều bệnh nhân tiểu đường không hề biết rằng, việc sử dụng dây thìa canh làm dược liệu điều trị bệnh không đơn giản là mua về rồi đun nấu lên uống. Tôi biết trường hợp một bệnh nhân ở Hà Đông (Hà Nội) là người bị tiểu đường biết đến tác dụng của dây thìa canh. Từ lúc biết mình bị tiểu đường ở mức 7,3mmol/l, bệnh nhân đó đã nhờ người mua dây thìa canh khô về uống với giá 150.000 đồng/kg. Thấy rẻ, lại nghĩ là có tác dụng tốt nên bệnh nhân đó uống rất chăm chỉ. Thế nhưng sau 3 tháng đi tái khám thì đường huyết lại tăng lên 7,8mmol/l. Bệnh nhân đó đã mang túi dây thìa canh khô đến cửa hàng thuốc đông y hỏi và được biết: Trong đó chỉ có 3 phần là dây thìa canh, còn 7 phần là một loại khác nhìn rất giống dây thìa canh.

PV: Vậy làm thế nào để người bệnh có thể mua đúng loại thuốc mình cần dùng, thưa ông?

PGS, TS Trần Văn Ơn: Hiện nay, dây thìa canh lá to đã được nhân giống và sản xuất trên diện rộng tại Thái Nguyên theo tiêu chuẩn GACP-WHO; được Bộ Y tế công nhận nguồn dược liệu sạch, an toàn. Hiện nay, đề tài cấp bộ về dây thìa canh lá to được tôi chuyển giao cho Công ty Dược khoa sản xuất thành viên tiểu đường DK-betics. Sản phẩm DK-betics phù hợp với đối tượng người bị tiền tiểu đường, người bị bệnh tiểu đường typ 1 và typ 2, an toàn, không tác dụng phụ khi dùng lâu dài. Hiện DK-betics là sản phẩm duy nhất trên thị trường có chứa dây thìa canh lá to..

PV: Trân trọng cảm ơn ông!