Dị nguyên: Bụi nhà, phấn hoa, lông gia súc gia cầm, ngũ cốc, nấm mốc, thức ăn, mùi kích thích, thuốc NSAID, kháng sinh…

- Nhiễm trùng đường hô hấp trên: Các vi khuẩn, trong đó Chlamydi P. và virút.

- Ô nhiễm môi trường: SO2, NO2.

- Yếu tố thần kinh, tâm thần.

- Nội tiết.

- Di truyền: tạng Atopi: HLA - DW2 và nhiễm sắc thể 11 q.

- Yếu tố khác: trào ngược dạ dày, gắng sức.

Cơ chế bệnh sinh:

Có nhiều cơ chế: viêm tăng phản ứng phế quản, thần kinh… trong đó viêm đóng vai trò chủ yếu.

* Cơ chế viêm đường thở:

- Phù nề niêm mạc và dưới niêm mạc, gây tắc nghẽn đường thở và tính phản ứng phế quản.

- Do sự tham gia của nhiều loại tế bào viêm: E, Basophil, N, TB Mast, Macophage, L, tiểu cầu, tế bào biểu mô phế quản … nhiều chất trung gian hóa học: Cytokin (IL1-10, GM-CSF, Ranter…), Histamin, Bradykinin, các hoá ứng động, các gốc tự do…

- Các tế bào viêm và TGHH tương tác phức tạp lẫn nhau.

- Viêm đường thở dẫn đến giảm tuổi thọ của các tế bào, tái tạo lại đường thở (phì đại và tăng sản cơ trơn, bong biểu mô, xơ hoá màng nền, giãn mạch và tăng sinh mạch máu, tăng xuất tiết) tức là viêm mạn tính đường thở.

- Hậu quả của tái tạo đường thở là: tăng tính phản ứng phế quản, tắc nghẽn không hồi phục, tăng nút nhày và quánh đờm thành hen dai dẳng.

* Cơ chế tăng tính phản ứng phế quản:

- Tăng tính phản ứng phế quản là sự xuất hiện tắc nghẽn phế quản quá mức bình thường, trước những tác nhân kích thích (mùi, lạnh, gắng sức…), ở 1 số cơ địa đặc biệt.

Tuy vậy, có trường hợp hen phế quản không có tăng tính phản ứng phế quản mà gặp trong một số bệnh phổi.

- Phế quản khác.

- Cơ chế còn phức tạp: viêm đường thở phân huỷ tế bào biểu mô phế quản bộc lộ hệ thần kinh tự động, tăng tính phản ứng phế quản.

* Cơ chế thần kinh: hệ thần kinh tự động

- Hệ phó giao cảm: trung gian hoá học là Acetylcholin ở trên các thụ thể sinap tại cơ trơn phế quản, các tuyến và mao mạch phế quản. Gây co thắt, tăng tiết, giãn mạch phế quản Q.

- Hệ giao cảm: Có 2 thụ thể ở ở cơ trơn phế quản là a (a1: co mạch, co phế quản); và b (b2: giãn phế quản) Adrenergic.

- Hệ NANC 9 Non Adrenergic - non Cholinergic) là hệ thần kinh số 3 của đường hô hấp. Các chất trung gian của hệ này, mới chỉ được biết như sau:

+ Chất gây giãn phế quản gồm:

. VIP (peptide Vaso intestinal).

. NO (Monoxyt azote).

+ Chất gây co cơ phế quản:

. Các purinergic = Adenosi, AMP, ADP, ATP.

. Các Tachykinin: BustanceP, Newrokin A và N.

* Các cơ chế khác:

- Nhiễm trùng:

+ Tăng tính phản ứng phế quản.

+ Tăng chức năng bạch cầu viêm (N, E, LTCD4…)

+ Thay đổi chức năng thần kinh tự động

+ Thay đổi cấu trúc đường thở, xơ thành phế quản …

- Hen vận động

+ Tăng thông khí, kích thích co thắt phế quản (hoạt hoá Mast TGHH)

+ Co thắt niêm mạc phế quản (giãn mạch bù trừ) phù màng nhày..

+ Kích thích phản xạ thần kinh tự động co thắt.

+ Chuyển hoá yếm khí tăng axitlactic, tăng CO2, giảm pH gây tăng trương lực phó giao cảm và giảm nhận cảm của (b2 Adrenergic gây co thắt phế quản).

- Hen nghề nghiệp:

+ Co thắt phế quản do phản xạ, kích thích từ chất hóa học.

+ Phản ứng tăng cảm tức thì với các dị nguyên.

+ Đáp ứng phức hợp miễn dịch qua IgA bổ thể và trung gian tế bào.

- Hen đêm:

+ Phản ứng miễn dịch IgE với dị nguyên, đạt độ đỉnh về đêm.

+ Giảm kích thích đừơng thở về đêm, theo nhịp thời sinh: giảm cortisol nội sinh, tăng histamin về đêm.

+ Tăng trương lực dây thần kinh X, cơ chế có thể do thay đổi áp suất qua cơ hoành, acid dạ dày gây viêm phần dưới thực quản, cơ chế phản xạ làm tăng tính phản ứng phế quản ứ trệ về đêm.

+ Lạnh và khô đường thở khi ngủ.

Theo Suckhoedoisong.vn​