Nguy cơ lây chéo trong bệnh viện không chỉ xảy ra giữa bệnh nhân với nhau mà ngay chính các y sĩ, bác sĩ và nhân viên y tế cũng không tránh khỏi nguy cơ này.

Sống chung với "lũ"

"Cách đây vài năm, có một bệnh nhân nhiễm HIV, lại bị suy thận cấp đang điều trị thuốc kháng vi rút ARV thì lên cơn khó thở phải đưa vào cấp cứu. Bệnh nhân được thở ô-xi, sau đó khi kíp trực tiến hành hút đờm rãi thì bất ngờ bệnh nhân phun ra máu. Hai trong số 4 y, bác sĩ trong kíp cấp cứu bị máu bắn khắp người", bác sĩ Vũ Tiến Vượng, Phó Trưởng khoa Khám bệnh, tư vấn HIV/AIDS (Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Hải Dương) kể lại. Tình huống này đã xảy ra cách đây vài năm nhưng đến nay các y, bác sĩ ở trung tâm vẫn còn nhắc lại mãi. Có lẽ do chưa bao giờ những y, bác sĩ ở đây lại bị máu phun vào người một cách bất ngờ và dày đặc như thế. Máu không chỉ dính như một lớp sơn phủ dày trên những chiếc áo blu trắng mà còn bắn vào mắt, nơi có nguy cơ lây nhiễm cao. Sau khi tắm rửa sạch sẽ theo đúng quy trình, hai thầy thuốc ấy phải điều trị phơi nhiễm, uống thuốc 1 tháng. Bác sĩ Vượng cho biết thêm: "Đây cũng là ca bệnh đầu tiên mà y, bác sĩ của trung tâm bị phơi nhiễm nên đội ngũ thầy thuốc ở đây không tránh khỏi tâm lý hoang mang. Để không ảnh hưởng đến tâm lý chung của các nhân viên y tế và người bệnh, chúng tôi vẫn đi làm bình thường, chỉ khác là hằng ngày phải tuân thủ lịch uống thuốc. May mắn vì qua xét nghiệm sau điều trị, cả hai chúng tôi đều không bị lây nhiễm HIV". 

Chiếc áo bị dính máu bệnh nhân nhiễm HIV ấy sau khi được giặt, khử trùng bác sĩ Vượng vẫn còn mặc những năm sau đó như là một kỷ niệm về nghề gian nan, nguy hiểm này. Theo anh Vượng, đó còn như là một bằng chứng cho thấy HIV không dễ lây nhiễm và đáng sợ như mọi người vẫn tưởng.
Sau này còn có 2 điều dưỡng và 1 hộ lý ở Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS cũng bị lây nhiễm lao trong quá trình làm việc ở đây bởi có tới 40% số bệnh nhân nhiễm HIV điều trị nội trú ở trung tâm bị mắc lao. Khi mắc căn bệnh này, họ cũng phải tham gia điều trị theo đúng phác đồ quy định trong vòng 6 tháng. 

So với căn bệnh HIV, bệnh lao còn dễ bị lây nhiễm hơn gấp nhiều lần. Do vậy, dù không trực tiếp tham gia vào việc điều trị như những y, bác sĩ nhưng chị Nguyễn Thị Hướng, nữ hộ lý tại Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh cũng từng bị lây nhiễm lao. Hằng ngày phụ trách việc dọn dẹp vệ sinh phòng bệnh, tiếp xúc với các chất thải y tế từ bệnh nhân lao, chị Hướng bị bệnh lao lúc nào không hay. Trong mình vốn mang căn bệnh viêm họng mãn tính, thường xuyên ho kéo dài. Lần này cũng vậy, chị ho dai dẳng hàng tuần liền. "Khi đi làm, phải leo cầu thang tôi cảm thấy khó thở, người mệt mỏi, đi khám mới phát hiện bị mắc lao", chị Hướng cho biết. Bệnh nhân mắc lao phải theo đuổi thời gian điều trị kéo dài (lúc đó là 8 tháng) với quy định nghiêm ngặt như phải uống thuốc đều đặn, đúng giờ. Điều chị Hướng lo lắng lúc đó không chỉ có vậy mà còn nỗi lo lây nhiễm sang cho người nhà, đặc biệt là đứa con mới 3 tuổi. Được bác sĩ tư vấn vi khuẩn lao sẽ bị khống chế trong khoảng 10-15 ngày, chị đã phần nào yên tâm nhưng cũng áp dụng nghiêm ngặt việc dự phòng lây nhiễm cho cả gia đình. Đó cũng là bài học chị luôn xác định rõ trong hơn 10 năm làm việc ở đây. "Đã xác định sống chung với lũ, cần phải chuẩn bị tâm lý tốt nhất cũng như trang bị kiến thức đầy đủ thì không có gì đáng sợ cả", chị Hướng chia sẻ.

Giảm nguy cơlây chéo

Dự án nghiên cứu ENTIC do Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (gọi tắt là CDC) nghiên cứu về các yếu tố nguy cơ gây hại đến sức khỏe của nhân viên y tế triển khai tại Việt Nam, trong đó có Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh cho kết quả: Qua xét nghiệm cho 167 cán bộ, nhân viên trong năm 2014 thì có 40 người (chiếm tỷ lệ 24%) dương tính với vi khuẩn lao. Điều đó có nghĩa là những nhân viên y tế này có nguy cơ dễ  mắc lao hơn. Cũng theo khảo sát và khuyến cáo của CDC, Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh đang sửa lại khu vực Khoa khám bệnh, chuyển hành lang ra phía ngoài bảo đảm thông gió để tránh nguy cơ lây nhiễm chéo. Ngoài ra, việc kê bàn ghế, đặt quạt cũng bảo đảm theo hướng dẫn. Ông Vũ Công Hoan, Phó Trưởng khoa Chống nhiễm khuẩn (Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh) cho biết: "Bệnh viện đã trang bị đầy đủ bảo hộ lao động cho cán bộ, nhân viên bệnh viện. Nhất là ở những khoa như Lao A, Lao kháng thuốc được trang bị khẩu trang đặc thù, sử dụng đèn cực tím để khử khuẩn và việc quản lý bệnh nhân cũng chặt chẽ hơnnhằmgiảmnguycơlâychéotrongbệnhviện".
Không chỉ nhân viên y tế ở Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh hay Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh mà ở các cơ sở y tế khác đều có nguy cơ lây bệnh từ bệnh nhân. Riêng đối với trường hợp chăm sóc, điều trị cho bệnh nhân HIV/AIDS, các y bác sĩ không phải lúc nào cũng tránh được sơ suất trong lúc làm thủ thuật, thậm chí vừa tiêm cho bệnh nhân xong lại để bơm kim tiêm đâm vào da mình… Đó được xác định là những trường hợp phơi nhiễm HIV, song không phải trường hợp phơi nhiễm nào cũng bị lây nhiễm HIV. Thực tế ở tỉnh ta thời gian qua có một số trường hợp nhân viên y tế ở các cơ sở điều trị bị phơi nhiễm HIV nhưng đến nay chưa ghi nhận trường hợp nào bị lây nhiễm HIV trong quá trình chăm sóc, điều trị bệnh nhân HIV/AIDS. Cũng như những trường hợp nhân viên y tế bị mắc lao đều tuân thủ điều trị và đã điều trị khỏi. Hiểu rõ về bệnh và tuân thủ phác đồ điều trị thì bệnh lây nhiễm đối với những thầy thuốc này không đáng sợ đến mức kỳ thị như nhiều người vẫn tưởng./.​