Xuất huyết tiêu hóa là biến chứng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chủ quan với các dấu hiệu cảnh báo sớm như đau bụng, đầy hơi, hay thậm chí là đi ngoài phân đen, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị. Bên cạnh điều trị, dinh dưỡng đúng cách đóng vai trò quan trọng giúp hồi phục và ngăn ngừa tái phát.

Ngày 8/10/2025, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương thông tin mới tiếp nhận bệnh nhân N.T.D. (64 tuổi, ở Hà Nội) trong tình trạng xuất huyết tiêu hóa nặng, điểm vỡ tĩnh mạch trong dạ dày đang phun máu thành tia. Nguyên nhân được xác định là do viêm loét dạ dày - đại tràng tiến triển, dẫn đến giãn tĩnh mạch và vỡ mạch máu. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đi ngoài phân đen, chóng mặt, mệt mỏi, da xanh, niêm mạc nhợt, bụng đầy tức nhưng không sốt.

Các bác sĩ điều trị cho bệnh nhân S. bị xuất huyết tiêu hóa nặng.

Trước đó, bệnh nhân D. có tiền sử viêm loét dạ dày nhiều năm, thường xuyên đau tức vùng bụng. Khoảng một tháng gần đây, ông xuất hiện triệu chứng chóng mặt, buồn nôn. Kết quả nội soi trước đó ghi nhận xuất huyết tiêu hóa nhưng chưa xác định được vị trí cụ thể. Sau khi ra viện, tình trạng đau bụng ngày càng tăng, ông tiếp tục điều trị tại bệnh viện khác song không thuyên giảm và được chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Tại Khoa Nội tổng hợp, kết quả xét nghiệm cho thấy bệnh nhân bị thiếu máu nặng với chỉ số hồng cầu chỉ còn 2,82 x 10¹²/L. Các bác sĩ chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa mức độ nặng và chỉ định nội soi cấp cứu để xác định vị trí chảy máu.

Bác sĩ Hà Văn Kim, Trung tâm Nội soi tiêu hóa và thăm dò chức năng cho biết: “Tại điểm quặt ngược phình vị phát hiện giãn tĩnh mạch độ 3 (IGV1), có điểm vỡ đang phun máu thành tia. Ê kíp đã nhanh chóng thực hiện kĩ thuật tiêm xơ búi giãn bằng hỗn hợp dung dịch Histoacryl và Lipiodol. Sau tiêm, điểm vỡ đã được cầm máu hoàn toàn”.

Theo TS. Trần Việt Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Nội soi tiêu hóa và thăm dò chức năng, kĩ thuật tiêm xơ búi giãn là phương pháp hiệu quả trong cấp cứu vỡ tĩnh mạch phình vị. Dung dịch Histoacryl - Lipiodol khi tiếp xúc với máu sẽ tạo thành khối đông cứng, bám chặt vào thành mạch giúp bít tắc búi giãn và cầm máu nhanh chóng. “Kĩ thuật này không chỉ được dùng trong cấp cứu mà còn giúp phòng ngừa chảy máu tái phát. Tuy nhiên, sau tiêm, người bệnh cần được theo dõi sát vì có thể tái chảy máu sớm hoặc muộn do loét tại vị trí tiêm”, TS. Hùng lưu ý.

Trường hợp của bệnh nhân D. là lời cảnh báo cho những người mắc bệnh lí tiêu hóa mạn tính. Xuất huyết tiêu hóa có thể khởi phát đột ngột và tiến triển nhanh, đặc biệt ở người có tiền sử viêm loét dạ dày, bệnh gan hoặc tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Bác sĩ Trần Việt Hùng khuyến cáo: “Nhiều người thường coi nhẹ các dấu hiệu như đau bụng, đầy hơi, khó tiêu hay đi ngoài phân đen, tự ý dùng thuốc mà không đi khám. Điều này khiến bệnh âm thầm tiến triển và dẫn đến biến chứng nặng. Người có nguy cơ cao cần được nội soi kiểm tra định kì và đi khám ngay khi có biểu hiện bất thường như nôn ra máu, đau tức vùng thượng vị, chóng mặt, mệt mỏi… để được điều trị sớm và tránh nguy hiểm tính mạng”.

Dinh dưỡng thế nào để mau hồi phục?

Các bác sĩ khuyến cáo dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hồi phục và phòng ngừa tái phát xuất huyết tiêu hóa. Một chế độ ăn hợp lí sẽ giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, giảm tiết dịch vị, đồng thời cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể sau thời gian mất máu và căng thẳng thể chất.

Bệnh nhân bị xuất huyết tiêu hóa có thể ăn cháo loãng sau khi cầm máu.

Trong giai đoạn cấp tính, khi bệnh nhân đang chảy máu, bác sĩ thường chỉ định nhịn ăn hoàn toàn để giảm kích thích lên dạ dày, hạn chế nguy cơ chảy máu tiếp diễn và tạo điều kiện thuận lợi cho việc nội soi cầm máu nếu cần. Trong thời gian này, người bệnh được nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch sớm để đảm bảo cơ thể vẫn nhận đủ năng lượng và dưỡng chất.

Thời gian nhịn ăn còn tùy thuộc vào mức độ chảy máu và tình trạng sau nội soi. Thông thường, bệnh nhân được khuyến cáo nhịn ăn từ 48 đến 72 giờ. Một nghiên cứu hồi cứu đa trung tâm của Nhật Bản công bố năm 2011 cho thấy việc nhịn ăn 72 giờ giúp giảm nguy cơ tái chảy máu. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây lại ghi nhận cho ăn sớm sau 24-48 giờ cũng không làm tăng biến chứng. Phân tích gộp công bố năm 2024 cho thấy nuôi ăn tiêu hóa sớm, trong vòng 24 giờ, là biện pháp an toàn, thậm chí giúp rút ngắn thời gian nằm viện so với việc nuôi ăn muộn.

Khi tình trạng đã ổn định, người bệnh có thể bắt đầu ăn trở lại với thức ăn lỏng, mềm, dễ tiêu và chia nhỏ thành nhiều bữa. Mục tiêu là bảo vệ niêm mạc dạ dày, giảm tiết acid, đồng thời cung cấp đủ protein, vitamin và khoáng chất cần thiết để phục hồi sức khỏe và tạo máu. Với bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa do loét dạ dày, sau khi ra viện, chế độ ăn cần bổ sung thực phẩm giàu sắt, acid folic, vitamin B12 và hạn chế rượu, cà phê, đồ ăn cay nóng để tránh kích thích dạ dày.

Riêng với bệnh nhân bị xơ gan kèm xuất huyết tiêu hóa, trong giai đoạn cấp tính, bác sĩ thường khuyến cáo chế độ ăn giảm đạm để tránh nguy cơ hôn mê gan do hấp thu các sản phẩm thoái giáng từ hemoglobin. Những trường hợp này sẽ được nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch cho đến khi chức năng gan và tiêu hóa ổn định.

(Nguồn: tienphong.vn)