Trường hợp đầu tiên là ông N.V.H, 49 tuổi, có tiền sử tăng huyết áp – đái tháo đường type 2. Trước khi vào viện, ông H uống rượu ngâm củ ấu tàu cùng ông N.H.Q (68 tuổi). Sau uống khoảng 30 phút, cả 2 bệnh nhân đều có biểu hiện tê môi, tê đầu lưỡi, chóng mặt, đau tức nặng ngực, được đưa vào khoa Cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn là giờ thứ 2 của bệnh.

Lúc vào viện, bệnh nhân H được chẩn đoán ngộ độc aconitin biến chứng rối loạn nhịp thất phức tạp – toan chuyển hoá rất nặng, được xử trí đặt sonde dạ dày rửa dạ dày, dùng các thuốc vận mạch, chống rối loạn nhịp thất bằng Lidocain 2%, lọc máu liên tục để giải quyết tình trạng toan chuyển hoá. Sau lọc máu 12 giờ, tình trạng bệnh nhân cải thiện tốt, hết toan chuyển hoá, không còn rối loạn nhịp thất. Sau 2 ngày điều trị bệnh nhân được xuất viện.

Hình ảnh củ ấu tàu.

Qua trường hợp này, bác bác sĩ Bệnh viện Thanh Nhàn khuyến cáo trong thành phần của củ ấu tàu có chứa aconitin là một loại alkaloid có hoạt tính sinh học rất mạnh. Nhiều tài liệu mô tả liều từ 0,02-0,05 mg/kg thể trọng có thể gây chết người.

Ngộ độc củ ấu tàu hay gặp trong trường hợp bệnh nhân tự dùng thuốc mà không theo chỉ định của thầy thuốc có kinh nghiệm. Một số tình huống hay gặp trên thực tế là uống nhầm rượu xoa bóp có ngâm ấu tàu, chế biến món ăn (cháo ấu tàu, thịt hầm ấu tàu) không đúng cách… Nếu không biết cách cấp cứu, có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Khi uống nhầm rượu ngâm củ ấu tàu hoặc tự ý dùng thuốc có chứa aconitiin, chất độc này ngấm rất nhanh qua da và niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu. Từ đó, người bệnh có thể gặp triệu chứng đầu tiên là các rối loạn cảm giác tại chỗ, cảm giác kiến bò ở lưỡi rồi mất hết cảm giác dẫn tới tê môi, lưỡi, họng và mặt, đôi khi gây cảm giác như đầu to ra, các chi cũng có thể mất cảm giác.

Các triệu chứng khác thường gặp là: cảm thấy lo sợ, khó chịu, buồn bã chân tay; tiếp theo là các rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, nôn mửa, vã mồ hôi, chảy nước dãi, co giật thớ cơ, có thể ngất, hạ thân nhiệt. Rối loạn hô hấp: khó thở, nhịp thở chậm, tình trạng tăng tiết gây ứ đọng khí phế quản, ngừng thở. Rối loạn nhịp tim là triệu chứng hay gặp và thường nặng, có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời và đúng cách, các rối loạn nhịp là: nhịp xoang chậm, ngoại tâm thu thất một ổ, rồi nhiều ổ, bloc nhĩ thất, cuối cùng là cơn nhịp nhanh thất, rung thất. Nguy cơ gây tử vong chủ yếu là các loạn nhịp tim và suy hô hấp diễn biến từ vài phút đến vài giờ.

Các bác sĩ khuyến cáo củ ấu tàu rất độc nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tàu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm. Không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn. Các loại rượu ngâm ấu tàu dùng để xoa bóp phải dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và để tránh nhầm lẫn khi sử dụng. Khi có biểu hiện ngộ độc cần nhanh chóng xử trí cấp cứu ban đầu, sau đó đưa bệnh nhân tới bệnh viện nơi có khả năng cấp cứu, chống độc hoặc trung tâm chống độc để xử trí kịp thời. 

Tuyệt đối không để người bị ngộ độc ở nhà để tự theo dõi và điều trị vì bệnh nhân có thể tử vong nhanh chóng do suy hô hấp hoặc loạn nhịp tim.

Phòng Truyền thông y tế- Văn phòng Bộ