Asset Publisher Asset Publisher

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo, Việt Nam là nước thứ hai trên thế giới ký Công ước Quốc tế về quyền trẻ em, không thể chần chừ áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường khi mà theo dự báo của UNICEF đến năm 2030 cả nước sẽ có 2 triệu trẻ em thừa cân béo phì.

Không hành động, năm 2030 cả nước sẽ có 2 triệu trẻ em thừa cân béo phì

Từ năm 2009 đến 2023, lượng tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng gấp 4 lần, với tổng lượng tiêu thụ tăng từ 3,44 tỷ lít năm 2013 lên 6,67 tỷ lít năm 2023, gần gấp đôi trong vòng một thập kỷ. Trong năm 2023, trung bình mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 66 lít đồ uống có đường, tương ứng với 18g đường mỗi ngày từ các loại đồ uống này (giả định mỗi lít đồ uống có đường chứa 100g đường).

Lượng đường này chiếm tới 36% mức khuyến nghị tối đa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dành cho người trưởng thành (dưới 50g đường/người/ngày), cho thấy nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe do tiêu thụ đường vượt mức.

Ở nhóm trẻ từ 5-19 tuổi, tỷ lệ này đã tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19,0% vào năm 2020. Trong đó, khu vực thành thị ghi nhận tỷ lệ cao nhất (26,8%), tiếp theo là khu vực nông thôn (18,3%) và thấp nhất là khu vực miền núi (6,9%). Đối với trẻ em dưới 5 tuổi, tỷ lệ thừa cân và béo phì toàn quốc đạt 9,4% với sự chênh lệch giữa thành thị (11,4%) và nông thôn (8,5%). Ở nhóm trẻ từ 5-16 tuổi, tỷ lệ thừa cân và béo phì toàn quốc là 22%, khu vực thành thị là 25,4% và khu vực nông thôn là 20,2%.

Cả nước hiện có 26,2% người trưởng thành (khoảng 17 triệu) sống chung với tăng huyết áp; 4,6 triệu từ 18-69 tuổi sống chung với bệnh tiểu đường cùng hơn 180 ngàn ca ung thư mắc mới với hơn 120 nghìn ca tử vong mỗi năm.

Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng quốc gia, trong 10 năm qua, tỷ lệ thừa cân béo phì ở người trưởng thành đã tăng 30% trong 6 năm, từ 15,6% năm 2015 lên 19,6% năm 2020 cho thấy mối liên quan trực tiếp giữa việc sử dụng đồ uống có đường với tình trạng béo phì và gây ra các bệnh tim mạch, tiểu đường.

Theo ước tính năm 2019, riêng tổn thất về kinh tế do thừa cân và béo phì đã là 3,69 tỷ USD, chiếm 1,1% GDP chưa kể đến chi phí cho các bệnh không lây nhiễm liên quan khác.

Đến năm 2060, dự báo những chỉ số này sẽ tăng lên 103,1 tỷ USD, chiếm 2,8% GDP; đồng nghĩa với việc tổng chi phí sẽ tăng gấp 28 lần.

Không chỉ riêng ở Việt Nam, nghiên cứu tại 75 quốc gia trên thế giới cũng cho thấy cứ tăng tiêu thụ đồ uống có đường lên 1% thì có thêm 4,8% người lớn thừa cân, 2,3% người lớn béo phì và 0,3% người mắc tiểu đường. Tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng 18% nguy cơ mắc béo phì, tăng 12% nguy cơ tăng huyết áp, tăng 29% nguy cơ mắc đái tháo đường tuýp 2, và tăng 29% nguy cơ mắc hội chứng rối loạn chuyển hóa.

Cần áp thuế đủ mạnh để giảm thiểu bệnh tật

Tiến sĩ Angela, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch, sâu răng, loãng xương và gây thừa cân và béo phì, đồng thời tiềm ẩn nhiều khả năng dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm khác trong đó có ung thư.

Vì thế, cần phải có những biện pháp làm giảm tác hại của đồ uống có đường với sức khỏe của con người, đặc biệt là giới trẻ hiện nay. Trong đó, khuyến cáo của WHO là cần có chính sách thuế đủ mạnh với những sản phẩm này.

Theo kết quả nghiên cứu của Trường Đại học Y tế Công cộng, nếu áp thuế để tăng giá bán lẻ đồ uống có đường lên 20% như khuyến cáo của WHO (tương đương mức 40% theo giá tính thuế) thì tỷ lệ thừa cân, béo phì tại Việt Nam có thể giảm lần lượt 2,1% và 1,5%, phòng tránh được 80.000 ca đái tháo đường, tiết kiệm cho hệ thống y tế gần 800 tỷ đồng. Thuế được coi là giải pháp có chi phí thấp và hiệu quả cao trong kiểm soát tiêu dùng.

Hiện nay, dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến áp mức thuế suất 8% với nước giải khát có đường, chỉ bằng 1/5 so với khuyến nghị của WHO. Theo WHO, mức thuế suất này mới chỉ có tác dụng cảnh tỉnh đối với người tiêu dùng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, ít có tác dụng đối với việc giảm tiêu thụ.

Thạc sĩ Vũ Thị Minh Hạnh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Y tế phân tích, việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường trên 5g/100ml không đồng nghĩa với việc cấm sử dụng sản phẩm này mà chỉ có tác dụng định hướng người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm lành mạnh hơn cho sức khỏe (nước giải khát có hàm lượng đường thấp hơn, hoặc không có đường), bởi vậy sản lượng nước giải khát sẽ không bị giảm thậm chí sẽ tiếp tục gia tăng khi doanh nghiệp linh hoạt chuyển đổi để ngày càng đa dạng hóa hơn các sản phẩm.

“Việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường với mục đích định hướng hành vi tiêu dùng lành mạnh, có lợi cho sức khỏe là rất cần thiết và hữu ích. Thông qua thuế, ngành công nghiệp đồ uống có thể thực hiện trách nhiệm xã hội, đền bù cho những chi phí trực tiếp và gián tiếp do thiệt hại đến sức khỏe cộng đồng mà sản phẩm của họ đã gây ra”, Thạc sĩ Vũ Thị Minh Hạnh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Y tế nói.

Theo Bộ Y tế, việc áp thuế không chỉ giúp giảm bớt việc sử dụng các sản phẩm này mà còn thúc đẩy các công ty sản xuất đồ uống tạo ra các sản phẩm lành mạnh hơn cho sức khỏe người tiêu dùng và người dân sẽ có xu hướng sử dụng các đồ uống lành mạnh hơn như nước lọc, nước trái cây nguyên chất, nước uống có ít đường. Điều này sẽ góp phần phòng các bệnh không lây nhiễm, đồng thời tăng nguồn thu thông qua thuế tiêu thụ đặc biệt, từ đó hiện thực hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc tiến tới miễn viện phí vào năm 2030-2035: “Sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi người dân và của cả xã hội, là nền tảng quan trọng nhất cho hạnh phúc của mọi người và sự phát triển của quốc gia. Vì vậy, đầu tư cho bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của nhân dân là đầu tư cho sự phát triển của đất nước”.

Nguồn: nhandan.vn

Anh Nguyễn Tuấn