Nâng cao chất lượng dân số để phát triển đất nước nhanh và bền vững

Phát biểu khai mạc Lễ kỷ niệm, ông Nguyễn Doãn Tú, Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số cho biết, trong bối cảnh Việt Nam đang trong thời kỳ cơ cấu "dân số vàng", để phát huy được lợi thế của thời kỳ cơ cấu "dân số vàng", đảm bảo nguồn lực cho sự phát triển nhanh, bền vững của đất nước thì điều kiện quan trọng và then chốt là cần nâng cao được chất lượng dân số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Chính vì vậy, để tạo sự thống nhất trong nhận thức của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội, năm nay Bộ Y tế đã chọn chủ đề "Nâng cao chất lượng dân số để phát triển đất nước nhanh và bền vững" là chủ đề của Tháng Hành động Quốc gia về Dân số và hưởng ứng Ngày Dân số Việt Nam 26/12.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị. Ảnh CPCS

Theo Tổng cục trưởng Nguyễn Doãn Tú, thời gian qua, công tác dân số luôn nhận được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và đã đạt được nhiều thành tích quan trọng. Tốc độ gia tăng dân số đã được khống chế thành công. Mức sinh thay thế được duy trì trong suốt 16 năm qua.

Cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực. Dân số trong độ tuổi lao động tăng mạnh. Từ năm 2007, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng. Chất lượng dân số được cải thiện về nhiều mặt. Tuổi thọ trung bình tăng nhanh, đạt 73,6 tuổi vào năm 2021 và cao hơn so với mức trung bình của khu vực Đông Nam Á. Tình trạng suy dinh dưỡng, tử vong bà mẹ, trẻ em giảm mạnh. Tầm vóc, thể lực người Việt Nam được cải thiện.

Các kết quả công tác dân số đạt được trong thời gian qua đã góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, thực hiện thành công các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chất lượng cuộc sống của nhân dân.

Tuy nhiên, người đứng đầu ngành Dân số cả nước cho biết, mặc dù đã đạt được nhiều thành tích quan trọng, đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của đất nước. Song công tác dân số đang gặp nhiều khó khăn, thách thức lớn. Từ việc chỉ tập trung giải quyết vấn đề kế hoạch hóa gia đình để ổn định quy mô dân số, nay công tác dân số phải đẩy mạnh việc giải quyết toàn diện các vấn đề cả về quy mô, cơ cấu, phân bố, nhất là nâng cao chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh.

Các thách thức mới đang đặt ra với ngành dân số là rất lớn, đó là: Mức sinh giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể; mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh, đã ở mức nghiêm trọng. Chỉ số phát triển con người (HDI) chưa cao, chậm được cải thiện. Tỷ lệ tử vong bà mẹ, trẻ sơ sinh, trẻ dưới 5 tuổi và tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi đã được cải thiện nhiều những còn cao và chênh lệch nhiều giữa các vùng, miền. Tuổi thọ bình quân tăng nhưng số năm trung bình sống khỏe mạnh chỉ đạt 64 tuổi. Tầm vóc, thể lực của người Việt Nam chậm được cải thiện.

Chưa có giải pháp đồng bộ phát huy lợi thế của thời kỳ "dân số vàng" và thích ứng với việc "già hóa dân số". Chất lượng dân số còn thấp. Phân bố dân số, quản lý di cư vẫn còn nhiều bất cập. Nguồn lực đầu tư cho công tác dân số còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ mới...

Đặc biệt, tổ chức bộ máy của ngành Dân số nước ta liên tục biến động. Chỉ trong 15 năm (2008-2022), đã có tới 3 lần thay đổi tổ chức bộ máy từ Trung ương đến địa phương. Điều này đã tác động rất lớn tới tâm tư, tình cảm, tinh thần nhiệt huyết và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số trong cả nước (hiện có gần 160 ngàn người).

Trong khi đó, chế độ đãi ngộ cho đội ngũ cán bộ dân số còn thấp, nhất là đội ngũ cán bộ dân số cơ sở - những người đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng - thì đến nay nhiều người trong số họ đã nghỉ việc.

"Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới của Đảng ta đã chỉ ra một trong những nguyên nhân chủ quan là: "Một số cấp ủy, chính quyền chưa nhận thức đúng và đầy đủ về tính chất lâu dài, khó khăn, phức tạp, tầm quan trọng và ý nghĩa của công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình". Sự thay đổi tổ chức bộ máy này, nguyên nhân chủ quan này có nguy cơ dẫn đến khả năng không thực hiện thành công các mục tiêu chỉ tiêu dân số mà Đảng, Quốc hội, Chính phủ đã giao", ông Nguyễn Doãn Tú nhấn mạnh.

Ổn định bộ máy tổ chức, tăng cường đầu tư cho công tác dân số

Tại Hội nghị, ông Nguyễn Hồng Quân, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Tổng cục Dân số đã trình bày báo cáo Tổng kết công tác dân số năm 2022, triển khai kế hoạch năm 2023. Theo đó, năm 2022 dân số Việt Nam đạt hơn 99 triệu người, muộn hơn 10 năm so với dự báo; cơ cấu dân số chuyển dịch theo hướng tích cực (ở nông thôn giảm xuống, thành thị tăng lên, phân bố dân số hợp lý hơn, dân số trong độ tuổi lao động tăng nhanh); Chất lượng dân số ngày càng được cải thiện. Tuổi thọ: 73,6 tuổi, Nam: 71 tuổi, Nữ: 76 tuổi; TFR: 2.01. Đạt và duy trì mức sinh thay thế 16 năm qua.

Song năm 2022, công tác dân số còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Hoạt động cung ứng dịch vụ dân số bị gián đoạn, tỷ số giới tính khi sinh có dấu hiệu tăng. Nhiều địa phương vẫn đang tiếp tục kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy làm công tác dân số, gồm cả cộng tác viên dân số. Một số văn bản, hướng dẫn thực hiện công tác dân số ban hành chậm, không đồng bộ; chất lượng thông tin, số liệu chuyên ngành dân số chưa đáp ứng yêu cầu.

Từ thực tiễn trên, năm 2023, ngành Dân số đặt mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế, thực hiện cuộc vận động mỗi cặp vợ chồng nên có hai con, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, chú trọng giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số.

Các chỉ tiêu cơ bản: Tuổi thọ trung bình (tính từ lúc sinh): 73,8 tuổi; Tỷ số giới tính khi sinh: 111,2 số bé trai/100 bé gái sinh ra sống; Tổng tỷ suất sinh: 2,1 con/phụ nữ.

Toàn cảnh buổi lễ mít tinh. Ảnh CPCS

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, PGS.TS Nguyễn Thị Liên Hương, Thứ trưởng Bộ Y tế chúc mừng và biểu dương những kết quả mà ngành Dân số đã đạt được trong năm 2022 và những năm vừa qua.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế, thời gian qua, nguồn lực cả Trung ương và địa phương đầu tư, bố trí cho các hoạt động của công tác dân số thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu để triển khai thực hiện các nhiệm vụ về dân số trong tình mới theo Nghị quyết số 21-NQ/TW.

Bộ máy tổ chức của ngành dân số tại Trung ương cũng như địa phương có sự thay đổi là những nguyên nhân dẫn đến 3/3 chỉ tiêu cơ bản theo Nghị quyết 01/NQ-CP của Chính phủ (tuổi thọ bình quân và tỉ số giới tính khi sinh, tổng tỷ suất sinh) và 8/8 chỉ tiêu chuyên môn năm 2022 giao cho lĩnh vực dân số đều chưa đạt theo kế hoạch đề ra.

Để từng bước tìm ra các giải pháp quyết liệt cho năm 2023 và những năm tiếp theo nhằm đạt hoàn các chỉ tiêu kế hoạch, nhiệm vụ được Chính phủ giao, đặc biệt là về những vấn đề mới, những vấn đề mang tính bước ngoặt của công tác dân số Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW và Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030, thay mặt Bộ Y tế, Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương đề nghị những Bộ chưa xây dựng các Đề án được Chính phủ giao tại Nghị quyết số 137/NQ-CP ngày 31/12/2017 của Chính phủ khẩn trương xây dựng, hoàn thiện và trình cấp có thẩm quyền ban hành.

Với Tổng cục Dân số, tập trung mọi nguồn lực hoàn thiện thể chế, cụ thể là xây dựng Luật Dân số bảo đảm tiến độ và chất lượng, trình Chính phủ để trình Quốc hội vào năm 2024. Chủ động phối hợp với các Bộ, ngành liên quan trong việc dự thảo và trình cấp có thẩm quyền ban hành các chương trình, đề án được Chính phủ giao tại Nghị quyết số 37-NQ/CP của Chính phủ.

Bên cạnh đó, tập trung đánh giá kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.

Với các địa phương, Thứ trưởng Bộ Y tế đề nghị tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức, bộ máy, cán bộ làm công tác dân số ở cấp tỉnh, huyện, xã đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với trọng tâm công tác dân số trong từng tình hình mới, đồng thời bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất của cấp uỷ, chính quyền; chú trọng công tác đào tạo tập huấn, động viên toàn thể đội ngũ cán bộ làm công tác dân số phát huy tinh thần vượt khó vươn lên hoàn thành các nhiệm vụ của công tác dân số trong tình hình mới.

 

Theo https://giadinh.suckhoedoisong.vn/