Từ đầu năm đến nay, cả nước đã ghi nhận 86.253 trường hợp mắc sốt xuất huyết, trong đó có 17 ca tử vong - tăng 15,3% số mắc và cao hơn 6 ca tử vong so với cùng kì năm 2024. Căn bệnh từng được xem là quen thuộc, nay đang trở thành thách thức lớn trong bối cảnh biến đổi khí hậu làm thay đổi đặc tính lây lan và mức độ nghiêm trọng của dịch.

Nguy cơ biến chứng nặng nếu chủ quan

Theo báo cáo Bộ Y tế, riêng trong tháng 9, cả nước có hơn 21.000 ca mắc sốt xuất huyết, 6 trường hợp tử vong. Nhiều địa phương đang ghi nhận số ca tăng nhanh, đặc biệt tại khu vực miền Trung và Nam Bộ, nơi thời tiết nóng ẩm và mưa nhiều tạo điều kiện cho muỗi truyền bệnh phát triển mạnh.

Bác sĩ, ThS. Đồng Phú Khiêm, Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương thông tin, giai đoạn nguy hiểm nhất của sốt xuất huyết thường bắt đầu từ ngày thứ 4 của bệnh, khi người bệnh hạ sốt. Đây là lúc nhiều biến chứng nặng có thể khởi phát, nhất là ở người cao tuổi, có bệnh nền, thừa cân, suy giảm miễn dịch hoặc đang dùng corticoid kéo dài.

Ca bệnh sốt xuất huyết nặng điều trị tại BV Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

“Người bệnh cần được khám và đánh giá hàng ngày, đặc biệt từ ngày thứ 4 đến hết ngày thứ 7. Nếu có dấu hiệu nguy hiểm như đau tức bụng, nôn nhiều, mệt lả, chảy máu, khó thở, rối loạn ý thức, cần đến ngay cơ sở y tế để cấp cứu”, bác sĩ Khiêm khuyến cáo.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus mang Dengue có trong muỗi vằn lây truyền từ người này sang người khác qua vết cắn của muỗi. Có 4 type huyết thanh là D1, 2, 3 và 4. Thời gian ủ bệnh từ 4 đến 5 ngày. Diễn biến lâm sàng trải qua 3 giai đoạn: Từ ngày thứ 1 đến ngày 3 là giai đoạn sốt, ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 là giai đoạn nguy hiểm, từ ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 là giai đoạn hồi phục.

Có 2 cơ chế bệnh sinh có thể dẫn đến nguy hiểm. Thứ nhất virus khi tấn công vào cơ thể sẽ ức chế tủy xương gây hạ tiểu cầu, từ đó sẽ dẫn đến xuất huyết. Thứ hai, virus làm tổn thương thành mao mạch, gây tăng tính thấm làm thoát huyết tương ra khỏi lòng mạch, hậu quả cô đặc máu, từ đó bệnh nhân có thể sốc do giảm thể tích tuần hoàn. Hạ tiểu cầu sau một thời gian thì tiểu cầu sẽ lên, nhưng điều trị sốc giảm thể tích do cô đặc máu rất khó chữa, đây là nguyên nhân chính dẫn đến tử vong.

Về điều trị, các trường hợp nhẹ hoặc sốt xuất huyết trong những ngày đầu có thể điều trị và theo dõi tại nhà. Cần uống đủ nước, dùng thuốc hạ sốt - giảm đau paracetamol, nghỉ ngơi, xét nghiệm công thức máu hàng ngày. Lưu ý không tự ý truyền dịch và không dùng kháng sinh hay thuốc corticoid. Cần đặc biệt lưu ý từ ngày thứ 4 - 5 trở đi sẽ có hiện tượng máu cô đặc nếu không bù đủ dịch. Xét nghiệm công thức máu nếu thấy chỉ số Hematocrite tăng trên 20% so với ban đầu tức là máu bị cô đặc, phải hết sức lưu ý trong vấn đề truyền dịch. Trong trường hợp truyền dịch mà không có hiệu quả thì phải dùng dung dịch cao phân tử để kéo nước vào trong lòng mạch. Các trường hợp nặng có dấu hiệu cảnh báo: đau bụng vùng gan, tiểu ít, chảy máu cam, máu lợi, nôn hoặc đi ngoài ra máu, rong kinh, rong huyết ở nữ giới, xét nghiệm công thức máu tiểu cầu giảm nhanh hoặc hematocrit tăng nhanh.

PGS Cường khuyến cáo: “Nhiều người chủ quan cứ nghĩ sốt xuất huyết là bình thường, cứ sốt vài ngày sẽ khỏi nên ở nhà, chỉ khi nào thấy xuất huyết mới đi viện. Thực tế là nhiều trường hợp sốt nhưng chưa có biểu hiện xuất huyết nhưng có bị cô đặc máu dẫn đến sốc, lúc này điều trị rất khó khăn thậm chí tử vong. Khi có biểu hiện sốt, cần đến các cơ sở y tế để xét nghiệm máu chẩn đoán xác định và theo dõi điều trị bởi bác sĩ chuyên khoa, không tự ý điều trị tại nhà”.

Vắc xin và các biện pháp phòng ngừa chủ động

Theo bác sĩ Nguyễn Nguyên Huyền, Giám đốc Trung tâm Phòng chống dịch, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, phòng bệnh vẫn là biện pháp hiệu quả nhất. Người dân cần ngủ màn kể cả ban ngày, diệt muỗi, bọ gậy, dọn dẹp các khu vực nước đọng quanh nhà, và đặc biệt chú ý vệ sinh môi trường sau mưa lũ.

Với hơn 86.000 ca mắc chỉ trong 9 tháng, sốt xuất huyết đang cho thấy tính chất nguy hiểm và phức tạp hơn bao giờ hết. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, việc phòng bệnh chủ động, giám sát chặt chẽ và nâng cao năng lực ứng phó y tế cộng đồng trở thành yêu cầu cấp thiết để bảo vệ sức khỏe người dân.

Bác sĩ Huyền cho biết hiện nay đã có vắc xin phòng sốt xuất huyết được WHO khuyến cáo sử dụng tại nhiều quốc gia. Người dân ở vùng lưu hành dịch hoặc có nguy cơ cao nên chủ động tham khảo tư vấn tiêm vắc xin để tăng cường bảo vệ sức khỏe, giảm nguy cơ mắc bệnh và diễn tiến nặng.

Nhằm ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch, Bộ Y tế đã yêu cầu các tỉnh, thành phố triển khai nghiêm Công điện 116/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tăng cường giám sát dịch, xử lí triệt để các ổ muỗi, bọ gậy, không để dịch lan rộng. Các địa phương phải phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng cấp chính quyền, huy động toàn thể cộng đồng tham gia chiến dịch vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng, đảm bảo tất cả hộ gia đình trong vùng có nguy cơ được kiểm tra, giám sát. Song song đó, ngành y tế tăng cường năng lực cho tuyến cơ sở, tổ chức tập huấn về chẩn đoán, chăm sóc và điều trị sốt xuất huyết, bảo đảm phát hiện sớm ca bệnh, chuyển tuyến an toàn và đủ nguồn lực ứng phó dịch bệnh.

Tại hội nghị khoa học y học dự phòng năm 2025, TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, nhấn mạnh sốt xuất huyết không còn là căn bệnh “mùa hè quen thuộc” dễ kiểm soát như trước. Dưới tác động của biến đổi khí hậu, lượng mưa thay đổi và nhiệt độ tăng lên khiến các đợt bùng phát dịch khó dự đoán hơn, xảy ra thường xuyên hơn, với khoảng 50% dân số toàn cầu đang có nguy cơ mắc bệnh.

Không chỉ sốt xuất huyết, nhiều bệnh truyền nhiễm nhạy cảm với khí hậu như Chikungunya hay sốt rét cũng đang có xu hướng gia tăng trở lại. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ, nắng nóng kéo dài còn gây thiệt hại về người, phá hủy cơ sở hạ tầng y tế và làm tăng nguy cơ bệnh tật, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi.

(Nguồn: tienphong.vn)