Hai bệnh nhân tại TP.HCM, một người 87 tuổi và một người 63 tuổi, đang được điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM do mắc biến chứng viêm não do zona – một bệnh lý hiếm nhưng nguy hiểm, diễn tiến nặng nề và có thể để lại di chứng kéo dài. Các bác sĩ khuyến cáo cộng đồng nâng cao cảnh giác với triệu chứng zona, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền.

Bệnh nhân viêm não do zona đang được điểu trị tích cực tại khoa Nhiễm. Ảnh: BVCC.

Cảnh giác với viêm não do zona – biến chứng nguy hiểm và dễ bỏ sót

Khoa Nhiễm Việt - Anh, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM hiện đang điều trị cho hai trường hợp mắc viêm não do zona thần kinh, gồm cụ bà D.T.P. (87 tuổi, ngụ tại Lâm Đồng) và ông N.M.H. (63 tuổi, trú tại quận Bình Thạnh, TP.HCM). Đây là biến chứng hiếm gặp của bệnh zona thần kinh, nhưng đang có xu hướng xuất hiện nhiều hơn, nhất là ở người cao tuổi.

Theo đại diện khoa, từ đầu năm đến nay, đơn vị đã tiếp nhận 4–5 ca viêm não do zona. Trong đó, nhiều trường hợp tổn thương ngoài da – dấu hiệu đặc trưng nhất của bệnh – lại rất nhỏ hoặc đã lành, khiến quá trình chẩn đoán gặp khó khăn. Trường hợp cụ bà P., ngoài triệu chứng sốt cao, rối loạn tri giác, chỉ còn lại một sang thương nhỏ dưới ngực trái, khó quan sát. Trong khi đó, ông H. chỉ có duy nhất một nốt đóng vảy mờ nhạt.

Cả hai nhập viện trong tình trạng nặng. Cụ bà P. hôn mê sâu, phải thở máy và điều trị tích cực trong suốt hơn một tháng qua. Ông H. dù đã tỉnh táo nhưng sức cơ còn yếu, chưa thể tự sinh hoạt, cần hỗ trợ thở oxy và tiếp tục được theo dõi sát sao. Các bác sĩ cho biết, tiến triển của viêm não do zona rất khó lường, đòi hỏi phát hiện sớm và điều trị tích cực để giảm nguy cơ tổn thương thần kinh vĩnh viễn hoặc tử vong.

Zona thần kinh và nguy cơ viêm não

Zona thần kinh (hay còn gọi là giời leo) là bệnh truyền nhiễm do virus Varicella-zoster, cùng tác nhân gây bệnh thủy đậu. Sau khi nhiễm thủy đậu, virus không bị đào thải hoàn toàn mà vẫn tồn tại âm thầm trong các hạch thần kinh dưới dạng bất hoạt. Khi sức đề kháng cơ thể suy giảm – do tuổi cao, bệnh mạn tính, stress kéo dài hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch – virus có thể tái hoạt, gây nên bệnh zona thần kinh.

Thông thường, zona biểu hiện qua các tổn thương da đặc trưng: mụn nước rải theo đường dây thần kinh, đau rát nhiều ngày. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, virus có thể theo đường máu hoặc thần kinh trung ương xâm nhập vào não, vượt qua hàng rào máu não, dẫn đến viêm não, viêm màng não, nhồi máu não hoặc xuất huyết não.

Ngoài việc tấn công trực tiếp vào các tế bào thần kinh, phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể cũng góp phần gây tổn thương lan rộng, khiến tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng. Biến chứng viêm não không chỉ gây tử vong, mà còn để lại di chứng thần kinh nặng nề như: suy giảm trí nhớ, mất khả năng vận động, rối loạn hành vi, đau thần kinh kéo dài sau zona.

Đặc biệt, các triệu chứng ban đầu của viêm não do zona thường không điển hình như đau đầu, sốt nhẹ, mất ngủ, rối loạn hành vi – dễ nhầm với các bệnh lý thần kinh khác, làm chậm trễ việc chẩn đoán và điều trị. Một số trường hợp tổn thương da đã lành hoặc rất nhỏ càng khiến bác sĩ dễ bỏ sót, nếu không có kinh nghiệm lâm sàng.

Phòng ngừa zona và biến chứng bằng vaccine, lối sống lành mạnh

Theo các chuyên gia Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, viêm não do zona có thể phòng ngừa hiệu quả nếu được tiêm vaccine zona – loại vaccine đã được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo sử dụng cho người từ 50 tuổi trở lên hoặc người có bệnh nền, suy giảm miễn dịch.

Ngoài ra, việc duy trì sức khỏe tổng thể tốt là yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa tái hoạt virus Varicella-zoster. Người dân được khuyến khích thực hiện các biện pháp như:

• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý, tăng cường vitamin và khoáng chất;

• Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài;

• Không hút thuốc lá, hạn chế bia rượu;

• Vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt khi tiếp xúc với người có tổn thương da do zona đang hoạt động.

Đối với người đã từng mắc zona, cần theo dõi chặt chẽ sau khi khỏi bệnh để phát hiện sớm các dấu hiệu thần kinh bất thường như: đau đầu dữ dội, thay đổi hành vi, co giật, rối loạn tri giác. Khi có biểu hiện nghi ngờ, cần đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa truyền nhiễm hoặc thần kinh để được thăm khám và điều trị sớm.

Từ hai trường hợp bệnh nhân đang điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, các bác sĩ một lần nữa cảnh báo zona không chỉ là bệnh ngoài da đơn thuần, mà có thể tiến triển thành biến chứng thần kinh nguy hiểm, nhất là ở người lớn tuổi và người có hệ miễn dịch suy giảm. Việc chủ quan trước các biểu hiện nhẹ ban đầu có thể dẫn đến hậu quả nặng nề, không thể phục hồi.

Hiện cả hai bệnh nhân đều đang tiếp tục được theo dõi và điều trị tích cực. Cụ bà 87 tuổi vẫn đang trong tình trạng hôn mê, phải hỗ trợ hô hấp. Trong khi đó, ông H. dần hồi phục nhưng cần thêm thời gian chăm sóc để có thể sinh hoạt bình thường.

Sự chủ động trong phòng ngừa, nâng cao hiểu biết của cộng đồng về bệnh zona và biến chứng viêm não là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sức khỏe người dân, đặc biệt trong bối cảnh nhóm dân số cao tuổi ngày càng gia tăng.

Phòng Truyền thông Y tế