Ngày 25 và 26/7/2025, Trung tâm Chống độc – Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận cấp cứu và điều trị thành công hai chùm ca bệnh gồm tám người bị ngộ độc sau khi ăn cá biển. Qua thăm khám, xét nghiệm và theo dõi sát, các bác sĩ đã xác định nguyên nhân là ngộ độc ciguatera – một loại ngộ độc phổ biến do cá biển chứa độc tố ciguatoxin. Nhờ can thiệp kịp thời và điều trị đúng hướng, sức khỏe các bệnh nhân đều đã ổn định và được xuất viện an toàn.

Chùm ca đầu tiên được ghi nhận vào tối 25/7 khi bốn người trong cùng một gia đình đi du lịch tại biển Kỳ Anh, Hà Tĩnh nhập viện trong tình trạng tê bì lưỡi, đau mỏi cơ thể và rối loạn cảm giác sau bữa tối hải sản.

Trước đó một ngày, nhóm 14 người trong hai gia đình đã ăn các món như cá chình, tôm, hàu. Khoảng vài giờ sau bữa ăn, một số người bắt đầu xuất hiện dấu hiệu bất thường như tê miệng, đau nhức toàn thân, mệt mỏi và khó chịu vùng bụng. Dù không ai rơi vào tình trạng nguy kịch, song các triệu chứng lan nhanh và kéo dài khiến gia đình lo lắng đưa bệnh nhân đến Bệnh viện Bạch Mai kiểm tra.

Tại Trung tâm Chống độc, các bác sĩ nhanh chóng xác định đây là ngộ độc ciguatera dựa trên các biểu hiện đặc trưng về thần kinh và tiêu hóa. Sau một ngày được theo dõi và điều trị tích cực, cả bốn bệnh nhân đều hồi phục tốt, các triệu chứng thuyên giảm rõ rệt, không ghi nhận biến chứng nguy hiểm và được xuất viện trong tình trạng ổn định.

Trường hợp thứ hai xảy ra ngay trưa hôm sau, ngày 26/7, khi gia đình anh V.A.T tại Hải Phòng gọi món cá hồng biển về dùng tại nhà. Chỉ sau 1,5 đến 4 giờ, cả bốn thành viên trong gia đình lần lượt xuất hiện các dấu hiệu điển hình như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, đau cơ và mỏi toàn thân.

Đáng chú ý, người vợ và cô con gái 19 tuổi có biểu hiện rối loạn cảm giác khá nặng, kèm hoa mắt, xây xẩm, tụt huyết áp, cảm giác tê nóng ở tay mỗi khi tiếp xúc với nước lạnh. Khi đến Trung tâm Chống độc, cả bốn người được ghi nhận có nhịp tim chậm, trong đó chị H. – người vợ – rơi vào tình trạng choáng do loạn nhịp tim. Các bác sĩ đánh giá tình trạng nặng ban đầu của chị là do máu lên não giảm, gây thiếu oxy não tạm thời.

Nhận định đây là ca ngộ độc ciguatera tương tự, các bác sĩ nhanh chóng áp dụng phác đồ điều trị hỗ trợ phù hợp. Sau vài ngày điều trị tích cực, tình trạng sức khỏe của các bệnh nhân cải thiện tốt, các biểu hiện thần kinh và tim mạch đã được kiểm soát. Hiện cả bốn người đều chuẩn bị được xuất viện, không để lại biến chứng đáng lo ngại.

 

Ngộ độc ciguatera là một dạng ngộ độc do ăn phải cá biển lớn sống ở rạn san hô chứa độc tố ciguatoxin. Độc tố này không màu, không mùi, không vị và không bị phá hủy bởi nhiệt, muối hay đông lạnh. Cá mang độc tố vẫn có hình dạng và mùi vị hoàn toàn bình thường, rất khó để phân biệt bằng cảm quan.

Ciguatoxin bắt nguồn từ vi tảo Gambierdiscus toxicus – loài sinh vật nhỏ sống bám vào rạn san hô và là thức ăn của các loài cá nhỏ. Khi cá lớn ăn cá nhỏ, độc tố được tích tụ dần trong cơ thể, khiến những cá thể lớn như cá nhồng, cá hồng, cá chình, cá mú, cá cam, cá mó, cá vược, cá tầm… có nguy cơ cao gây ngộ độc cho người ăn.

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, ciguatera là loại ngộ độc cá biển thường gặp nhất trên thế giới và thực tế cũng xảy ra tại Việt Nam, nhưng chưa được nhận biết phổ biến. Điều nguy hiểm ở chỗ ciguatoxin không bị loại bỏ trong quá trình chế biến, nên việc ăn cá biển dù tươi ngon, nấu chín kỹ vẫn có nguy cơ gây ngộ độc nếu cá đã tích lũy độc tố.

Triệu chứng có thể xuất hiện sau vài giờ hoặc kéo dài đến một ngày sau ăn. Ngoài biểu hiện tiêu hóa, đặc trưng nhất là triệu chứng thần kinh như tê môi, rối loạn cảm giác nóng lạnh – ví dụ chạm tay vào nước lạnh lại thấy bỏng rát như điện giật. Trong một số trường hợp nặng, bệnh nhân có thể bị loạn nhịp tim, tụt huyết áp, liệt cơ và suy hô hấp. Các triệu chứng thần kinh cũng có thể kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Điều trị ngộ độc ciguatera hiện chưa có thuốc giải độc đặc hiệu. Hướng xử trí chủ yếu là điều trị triệu chứng và hỗ trợ chức năng sống như đảm bảo hô hấp, tuần hoàn, bù dịch, kiểm soát rối loạn nhịp tim, giảm đau. Trong cả hai chùm ca bệnh vừa qua, nhờ được phát hiện sớm, xử trí kịp thời và theo dõi chặt chẽ, các bệnh nhân đều hồi phục tốt mà không để lại di chứng.

Để phòng ngừa, bác sĩ khuyến cáo người dân cần thận trọng với việc tiêu thụ các loài cá biển lớn, đặc biệt là cá đánh bắt tự nhiên sống ở rạn san hô. Không nên ăn nhiều một loại cá, nhất là nội tạng, vì đây là nơi tích lũy nhiều độc tố. Nếu có nhu cầu ăn thường xuyên các loại cá nguy cơ cao, nên lựa chọn cá nuôi để hạn chế nguy cơ vì thức ăn của cá nuôi được kiểm soát, không chứa tảo độc từ tự nhiên.

Khi xuất hiện triệu chứng nghi ngờ ngộ độc sau ăn cá biển, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh tự xử lý tại nhà vì có thể làm chậm thời gian cấp cứu hiệu quả.

Phòng Truyền thông Y tế