Ngày 12/6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 148/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực y tế. Đây được coi là một bước tiến quan trọng nhằm hiện thực hóa chủ trương phân cấp triệt để, tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và đặc biệt là cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính trong y tế. Với nhiều điểm mới so với các nghị định trước đây, Nghị định không chỉ góp phần giảm tải cho các cơ quan Trung ương, mà còn trao thêm thẩm quyền cho chính quyền địa phương, đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân và doanh nghiệp.

Nếu như trước đây nhiều thủ tục trong lĩnh vực y tế như bổ nhiệm giám định viên pháp y, điều chỉnh giấy phép hoạt động khám chữa bệnh, hay cấp giấy phép hành nghề cho bác sĩ vẫn tập trung ở Bộ Y tế hoặc cơ quan cấp Trung ương, thì nay Nghị định 148/2025/NĐ-CP đã mạnh dạn phân định rõ thẩm quyền cho cơ quan chuyên môn về y tế thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Điều này giúp rút ngắn quy trình, giảm chi phí thời gian và công sức của người dân, đồng thời phát huy vai trò chủ động, trách nhiệm của địa phương trong quản lý y tế.

Nguyên tắc phân định được Nghị định nhấn mạnh là bảo đảm phù hợp Hiến pháp, thống nhất quản lý nhà nước nhưng phân quyền, phân cấp tối đa cho địa phương trong những vấn đề có thể giải quyết tại chỗ. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ sẽ tập trung vào hoạch định chính sách, chiến lược vĩ mô, còn địa phương sẽ trực tiếp xử lý các thủ tục hành chính cụ thể. Đây là bước chuyển quan trọng từ mô hình quản lý “xin – cho” sang mô hình “phân quyền – trách nhiệm”.

Điểm nhấn cải cách rõ ràng nhất của Nghị định 148/2025/NĐ-CP chính là hàng loạt thủ tục hành chính được phân cấp xuống địa phương. Trong lĩnh vực khám chữa bệnh, thẩm quyền điều chỉnh giấy phép hoạt động bệnh viện tư nhân, cấp mới hay gia hạn giấy phép hành nghề khám chữa bệnh cho bác sĩ đã thuộc về cơ quan chuyên môn cấp tỉnh. Trước đây, quy trình này thường kéo dài do phải qua nhiều cấp thẩm định, nay người hành nghề có thể làm thủ tục ngay tại địa phương, rút ngắn thời gian chờ đợi, sớm tham gia hoạt động nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu nhân lực y tế tại chỗ.

Lĩnh vực phòng bệnh cũng có thay đổi đáng kể. Việc cấp Giấy chứng nhận cơ sở xét nghiệm an toàn sinh học cấp III, cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện xét nghiệm khẳng định HIV dương tính hay cấp giấy chứng nhận bị phơi nhiễm HIV do rủi ro nghề nghiệp đều được giao cho địa phương. Đây là bước tiến quan trọng giúp công tác phòng, chống dịch bệnh phản ứng nhanh hơn, phù hợp với đặc thù từng địa bàn, rút kinh nghiệm từ giai đoạn phòng chống COVID-19.

Trong quản lý thiết bị y tế, một loạt thủ tục như tiếp tục cho lưu hành thiết bị loại A, B khi doanh nghiệp giải thể, cấp giấy chứng nhận lưu hành tự do, tiếp nhận công bố nồng độ tiền chất trong thiết bị y tế hay kê khai giá thiết bị y tế đều thuộc thẩm quyền của địa phương. Điều này giúp thị trường thiết bị y tế minh bạch hơn, tránh tình trạng tập trung hồ sơ ở Trung ương gây chậm trễ, đồng thời tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp.

Với an toàn thực phẩm – lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng – Nghị định đã phân cấp mạnh mẽ cho cơ quan chuyên môn cấp tỉnh. Các thủ tục như cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm, đăng ký công bố sản phẩm dinh dưỡng y học, chỉ định cơ sở kiểm nghiệm thực phẩm hay cấp chứng nhận đối với thực phẩm xuất khẩu đều được giải quyết tại địa phương. Đây là cải cách quan trọng, góp phần đẩy nhanh lưu thông hàng hóa, nhất là trong bối cảnh xuất khẩu nông sản, thực phẩm của Việt Nam ngày càng gia tăng.

Ngoài ra, Nghị định cũng mở rộng phân cấp trong lĩnh vực bà mẹ - trẻ em, khoa học công nghệ và đào tạo y khoa. Việc công nhận cơ sở đủ điều kiện thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm hay cấp giấy chứng nhận cơ sở giáo dục đủ điều kiện kiểm tra năng lực ngôn ngữ trong hành nghề y đều được giao cho địa phương. Những cải cách này không chỉ giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế hiện đại nhanh hơn, mà còn nâng cao tính chủ động của hệ thống y tế cơ sở.

So sánh với Nghị định số 96/2023/NĐ-CP về khám bệnh, chữa bệnh, Nghị định 98/2021/NĐ-CP về thiết bị y tế, hay Nghị định 15/2018/NĐ-CP về an toàn thực phẩm, có thể thấy Nghị định 148/2025/NĐ-CP đã có bước tiến rõ rệt. Nếu như trước đây, nhiều thủ tục hành chính phải tập trung ở Bộ Y tế thì nay đã được giao hẳn cho địa phương. Nếu trước đây, hồ sơ xét nghiệm HIV, giấy phép lưu hành chế phẩm diệt côn trùng, công bố sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em đều phải nộp lên Trung ương thì nay chỉ cần giải quyết ở cấp tỉnh. Chính điều này đã rút ngắn đáng kể khoảng cách giữa chính quyền và người dân, đưa nguyên tắc “chính quyền phục vụ” đi vào thực chất.

Với hàng loạt cải cách thủ tục hành chính, lợi ích thiết thực được nhìn thấy ngay là người dân và doanh nghiệp sẽ tiết kiệm được thời gian, chi phí khi thực hiện các thủ tục y tế. Người hành nghề y tế không còn phải đi lại nhiều lần ra Hà Nội hoặc các thành phố lớn để xin cấp phép, thay vào đó có thể giải quyết ngay tại địa phương. Doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh dược phẩm, thiết bị y tế, thực phẩm dinh dưỡng sẽ thuận lợi hơn trong đăng ký, công bố sản phẩm, nhờ vậy rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. Người dân khi cần xác nhận, cấp giấy tờ liên quan đến sức khỏe, an toàn thực phẩm hay điều trị bệnh cũng được phục vụ nhanh chóng hơn.

Đặc biệt, việc phân cấp cho địa phương còn giúp tăng cường giám sát, xử lý vi phạm ngay tại chỗ. Khi cơ quan chuyên môn cấp tỉnh nắm quyền, họ sẽ trực tiếp chịu trách nhiệm trước nhân dân, từ đó nâng cao tính minh bạch, giảm nguy cơ tiêu cực, nhũng nhiễu.

Nghị định 148/2025/NĐ-CP không chỉ là một văn bản pháp lý đơn thuần mà còn là minh chứng rõ nét cho quyết tâm cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ trong lĩnh vực y tế. Việc bãi bỏ một loạt thủ tục chồng chéo, giao thẩm quyền cho địa phương xử lý, đồng thời đặt ra thời hạn hiệu lực đến 01/3/2027 cho thấy đây là một bước đi thí điểm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, hướng tới hoàn thiện khung pháp lý lâu dài.

Đây cũng là sự cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội về sắp xếp bộ máy nhà nước, tinh gọn, hiệu quả. Bằng cách chuyển một phần quyền lực từ Trung ương xuống địa phương, Chính phủ khẳng định vai trò kiến tạo, tập trung vào chiến lược vĩ mô, còn chính quyền địa phương sẽ trở thành cánh tay nối dài phục vụ nhân dân.

Với việc ban hành Nghị định 148/2025/NĐ-CP, Chính phủ đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm đổi mới quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế: tập trung vào phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, đưa dịch vụ y tế đến gần dân hơn. Đây không chỉ là bước cải cách kỹ thuật, mà còn là bước chuyển tư duy, góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ, hiện đại, minh bạch và hiệu quả, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Nghị định sẽ đi vào thực tiễn từ ngày 01/7/2025 và hứa hẹn mang lại nhiều thay đổi tích cực, đóng góp quan trọng cho công cuộc nâng cao chất lượng y tế và cải cách hành chính quốc gia./.