Ngày 12/6/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 147/2025/NĐ-CP quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp trong lĩnh vực y tế. Đây là một văn bản pháp lý quan trọng, không chỉ cụ thể hóa Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 mà còn triển khai Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội về việc xử lý những vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước. Nghị định được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá trong phân quyền, phân cấp, đồng thời mang lại lợi ích thiết thực trong công tác quản lý nhà nước về y tế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Nghị định 147/2025/NĐ-CP được ban hành trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hướng tới nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại. Trên cơ sở quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các nghị quyết của Quốc hội, Nghị định xác lập nguyên tắc phân định thẩm quyền rõ ràng giữa trung ương và địa phương, giữa cấp tỉnh và cấp xã.

Theo đó, việc phân định bảo đảm nhiều yêu cầu: phù hợp với Hiến pháp, thống nhất trong quản lý nhà nước, không chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót nhiệm vụ; không làm gián đoạn hoạt động bình thường của các cơ quan, không gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân, doanh nghiệp; bảo đảm công khai, minh bạch, thuận lợi trong tiếp cận thông tin và thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân; đồng thời, phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong quản lý nhà nước về y tế.

Đặc biệt, kinh phí thực hiện nhiệm vụ được phân quyền bảo đảm từ ngân sách nhà nước địa phương, tạo điều kiện để chính quyền cấp dưới chủ động hơn trong tổ chức triển khai.

Điểm mới quan trọng của Nghị định là việc phân định thẩm quyền theo mô hình chính quyền 02 cấp được cụ thể hóa trên nhiều lĩnh vực y tế, từ thi đua khen thưởng, bảo trợ xã hội, phòng chống mại dâm, bảo vệ trẻ em, người khuyết tật, phòng bệnh, khám chữa bệnh cho đến bảo hiểm y tế.

Trong lĩnh vực thi đua, khen thưởng, thẩm quyền xét tặng danh hiệu Thầy thuốc nhân dân, Thầy thuốc ưu tú được đưa về hội đồng cơ sở tại Ủy ban nhân dân cấp xã, bảo đảm sự sát thực, công khai, minh bạch. Điều này không chỉ tôn vinh kịp thời những cá nhân tiêu biểu tại cơ sở mà còn khích lệ tinh thần cống hiến ngay từ tuyến y tế gần dân nhất.

Ở lĩnh vực bảo trợ xã hội, hàng loạt thủ tục liên quan đến trợ cấp sinh hoạt, trợ giúp xã hội, hỗ trợ chi phí mai táng, hỗ trợ nhà ở, chăm sóc nuôi dưỡng tạm thời… được phân về cho UBND cấp xã giải quyết. Thay vì phải lên cấp huyện hay cấp tỉnh, người dân chỉ cần làm việc trực tiếp với cấp xã – nơi gần gũi nhất với đời sống thường nhật. Thời hạn giải quyết hồ sơ được quy định chặt chẽ, nhanh gọn, giúp bảo đảm kịp thời chính sách an sinh cho các đối tượng yếu thế.

Trong công tác phòng, chống mại dâm, thẩm quyền kiểm tra, xử lý vi phạm cũng được phân cấp cho chính quyền địa phương. Các tổ công tác liên ngành từ cấp xã đến cấp tỉnh được thành lập, hoạt động theo quy chế cụ thể, giúp kiểm soát chặt chẽ tình hình ngay tại cơ sở, xử lý kịp thời, giảm tải cho cấp trên.

Lĩnh vực trẻ em là một trọng tâm đặc biệt của Nghị định. Các quy định chi tiết về tiếp nhận, xử lý thông tin, triển khai kế hoạch hỗ trợ, can thiệp khi trẻ bị xâm hại; thẩm quyền thành lập, đăng ký cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em; thẩm quyền quyết định chăm sóc thay thế; theo dõi, đánh giá tình hình chăm sóc… đều được phân rõ cho UBND các cấp, nhất là cấp xã. Việc này không chỉ giúp bảo vệ quyền trẻ em kịp thời, mà còn tăng cường trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong bảo đảm an sinh, phát triển toàn diện trẻ em.

Đối với người khuyết tật, thẩm quyền cấp, điều chỉnh, đình chỉ, thu hồi giấy phép hoạt động chăm sóc người khuyết tật được giao cho cả UBND cấp tỉnh và cấp xã tùy quy mô cơ sở. Điều này giúp việc quản lý các cơ sở chăm sóc người khuyết tật sát hợp thực tế, giảm phiền hà thủ tục hành chính, đồng thời nâng cao hiệu quả kiểm tra, giám sát.

Trong lĩnh vực phòng bệnh, UBND cấp tỉnh được giao tổ chức cung ứng, điều phối vắc xin, đảm bảo nguồn lực cho tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng chống dịch; UBND cấp xã có thẩm quyền quyết định các biện pháp hạn chế tập trung đông người, tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ ăn uống khi dịch bệnh xảy ra. Đây là sự phân quyền mạnh mẽ, tạo điều kiện để địa phương phản ứng nhanh, quyết liệt trong phòng, chống dịch, rút kinh nghiệm từ thực tiễn chống dịch COVID-19.

Đặc biệt, trong lĩnh vực khám bệnh, chữa bệnh, Nghị định giao cho UBND cấp xã giải quyết một số tình huống cụ thể như trường hợp người bệnh tử vong là người nước ngoài không có thân nhân, xác định được quốc tịch. Đây là quy định nhân văn, giúp xử lý kịp thời những tình huống phức tạp, tránh để kéo dài gây ảnh hưởng đến an ninh trật tự và công tác quản lý. Đồng thời, thẩm quyền quy định giá dịch vụ khám chữa bệnh, bổ sung các trường hợp thu hồi giấy phép hành nghề, giấy phép hoạt động cũng được xác lập rõ, bảo đảm sự linh hoạt, kịp thời của Chính phủ và địa phương.

Trong lĩnh vực bảo hiểm y tế, Nghị định quy định rõ trách nhiệm của nhiều bộ, ngành và UBND các cấp trong xác định, quản lý đối tượng tham gia, nhất là nhóm yếu thế như người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, người sống ở vùng khó khăn. Việc này góp phần mở rộng diện bao phủ bảo hiểm y tế, bảo đảm công bằng và an sinh xã hội.

Một nội dung quan trọng khác của Nghị định là việc sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định của các nghị định hiện hành để đồng bộ với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Các quy định về hồ sơ trợ cấp xã hội, thẩm quyền tiếp nhận đối tượng vào cơ sở trợ giúp xã hội, giải thể cơ sở trợ giúp, thẩm quyền cấp giấy phép hoạt động, công bố dịch bệnh truyền nhiễm, quy định về giá dịch vụ khám chữa bệnh, phòng chống tác hại rượu bia, an toàn thực phẩm, bảo hiểm y tế… đều được chỉnh sửa, cập nhật. Điều này cho thấy sự quyết liệt của Chính phủ trong rà soát, tinh gọn hệ thống pháp luật, loại bỏ sự chồng chéo, bất cập.

Lợi ích mang lại từ phân định thẩm quyền

Việc ban hành Nghị định 147/2025/NĐ-CP mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, người dân và doanh nghiệp được hưởng lợi khi thủ tục hành chính được rút ngắn, giảm khâu trung gian, tiếp cận dịch vụ ngay tại cơ sở. Các đối tượng chính sách như trẻ em, người nghèo, người khuyết tật, người yếu thế… được bảo đảm quyền lợi kịp thời, công bằng.

Thứ hai, chính quyền địa phương được trao thêm thẩm quyền, từ đó phát huy tính chủ động, sáng tạo, chịu trách nhiệm trước nhân dân. Sự gần gũi của chính quyền cấp xã với đời sống dân cư giúp việc giải quyết thủ tục sát thực tế hơn, nhanh chóng hơn, giảm áp lực cho cấp trên.

Thứ ba, Nhà nước nâng cao hiệu quả quản lý bằng cách phân quyền, phân cấp rõ ràng, tránh chồng chéo, bỏ sót chức năng. Hoạt động quản lý y tế nhờ đó được thông suốt, liên tục, phù hợp với yêu cầu hội nhập và các cam kết quốc tế.

Quan trọng hơn, việc phân định thẩm quyền trong lĩnh vực y tế theo mô hình 02 cấp còn góp phần tăng cường tính minh bạch, công khai, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Người dân dễ dàng tiếp cận thông tin, giám sát quá trình thực hiện, từ đó củng cố niềm tin vào chính quyền.

Nghị định 147/2025/NĐ-CP là bước tiến lớn trong tiến trình cải cách thủ tục hành chính và phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực y tế. Với việc phân định rõ ràng thẩm quyền giữa trung ương và địa phương, đặc biệt là giữa cấp tỉnh và cấp xã, Nghị định không chỉ nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho người dân, doanh nghiệp, bảo đảm công bằng xã hội và an sinh y tế. Đây là minh chứng cho quyết tâm của Chính phủ trong xây dựng một nền hành chính phục vụ, hiện đại, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm, phù hợp với tinh thần của Hiến pháp và các nghị quyết của Đảng, Quốc hội./.