TS.Lương Mai Anh, Ths.Trần Anh Thành, ThS. Nguyễn Thùy Linh,ThS.Nguyễn Thị Thu Huyền

Cục Quản lý môi trường y tế

 

Tai nạn giao thông đã và đang là một vấn đề được quan tâm hàng đầu trong y tế công cộng với tỷ lệ mắc và tử vong cao nhất trong các loại hình tai nạn thương tích toàn cầu. Khoảng 1,2 triệu người chết và hàng triệu người bị thương tích hoặc tàn tật vì tai nạn giao thông hàng năm. Nguyên nhân hàng đầu của tai nạn giao thông là do uống rượu-lái xe. Những người uống nhiều rượu có khả năng bị tai nạn giao thông cao gấp 4,4 đến 5 lần những người không uống rượu.

Những quy định về uống rượu bia khi tham gia giao thông trong Luật giao thông đường bộ 2009 cụ thể: nghiêm cấm người “điều khiển xe ô tô, máy kéo, xe máy chuyên dùng trên đường mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn”, còn đối với người điều khiển xe mô tô, xe gắn máy thì nồng độ cồn trong máu hoặc trong hơi thở không được “vượt quá 50 miligam/100 mililít máu hoặc 0,25 miligam/1 lít khí thở”, về phía ngành y tế, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 1356/QĐ-BYT ngày 18/4/2008 về ghi chép biểu mẫu tình hình tai nạn giao thông tại bệnh viện và Quyết định 933/QĐ-BYT ngày 23/3/2010 về quy định hướng dẫn đo nồng độ cồn trong máu của bệnh nhân tai nạn giao thông tại bệnh viện để xác định nồng độ cồn (Ethanol). Kết quả này sẽ là cơ sở pháp lý để xét bảo hiểm y tế cho các bệnh nhân bị tai nạn giao thông (với những trường hợp không vi phạm luật An toàn giao thông). Mặt khác, quy trình này giúp cảnh sát xử lý các vấn đề khác liên quan đến tai nạn giao thông. Tuy nhiên, hướng dẫn này lại cho ra kết quả nồng độ cồn trong huyết thanh, không phải nồng độ cồn trong máu theo yêu cầu của luật an toàn giao thông. Do đó, kết quả đo nồng độ cồn trong huyết thanh sẽ không phản ánh chính xác nồng độ cồn trong máu.

Vì vậy, việc xác định tỷ lệ chuyển đổi từ nồng độ cồn trong huyết thanh sang nồng độ cồn trong máu là cần thiết. Trên thế giới, nhiều nghiên cứu đã đưa ra tỷ lệ chuyển đổi giữa nồng độ cồn trong máu và nồng độ cồn trong huyết thanh. Nghiên cứu của Trung tâm khoa học pháp y của Canadacho thấy nồng độ cồn trong huyết thanh cao hơn nồng độ cồn trong máu toàn phần. Tỷ lệ chuyển đổi nồng độ cồn trong huyết thanh sang nồng độ cồn trong máu từ 1,04 đến 1,26, giá trị trung bình là 1,14. Tại Việt Nam, Việt Đức là bệnh viện ngoại khoa trung ương của Việt Nam với số lượng bệnh nhân ngoại khoa vào khám và cấp cứu lớn, trong đó số trường hợp tai nạn giao thông chiếm tỷ lệ cao nhất và được chọn làm địa điểm nghiên cứu.

Mục tiêu của nghiên cứu nhằm xác định tỷ lệ chuyển đổi giữa nồng độ cồn trong máu và trong huyết thanh của bệnh nhân bị tai nạn giao thông đến khám và nhập viện

200 bệnh nhân theo tiêu chuẩn lựa chọn bao gồm các bệnh nhân được chẩn đoán qua cảm quan và quan sát (thái độ, hành vi, màu sắc da mặt, mùi rượu, cồn trong hơi thở) nếu bệnh nhân không tỉnh, không có người thân đi cùng, Qua điều tra (hỏi) bệnh nhân có uống đồ uống có cồn trước khi xảy ra tai nạn và trong vòng 6 giờ trước khi đến khám cấp cứu tại bệnh viện, bệnh nhân trên 15 tuổi, không phân biệt giới tính và nghề nghiệp

Việc thực hiện xét nghiệm nồng độ cồn trong huyết thanh được thực hiện theo quy định 933/QĐ-BYT ngày 23/3/2010 của Bộ Y tế; Xây dựng quy định hướng dẫn xét nghiệm nồng độ cồn trong máu; Một bệnh nhân được lấy 2 mẫu máu và được làm cùng xét nghiệm sinh hóa: một mẫu dành cho xét nghiệm nồng độ cồn trong huyết thanh và một mẫu dành cho xét nghiệm nồng độ cồn trong máu.

Số liệu sẽ được nhập và phân tích bằng phần mềm SPSS 16.0 để xác định tỷ lệ chuyển đổi giữa nồng độ cồn trong máu và trong huyết thanh của bệnh nhân bị tai nạn giao thông đến khám và nhập viện

Kết quả nghiên cứu cho thấy :

Bệnh nhân tai nạn giao thông có cồn trong máu chủ yếu tập trung ở nam giới và nhóm tuổi từ 19-29, chiếm 51,8% so với các nhóm tuổi khác, đứng thứ hai là nhóm tuổi từ 30-39 chiếm 24,1%.

Về nghề nghiệp, đối tượng bị tai nạn giao thông chủ yếu là lao động tự do chiếm 39,5%, đứng thứ hai là công nhân chiếm 21%.

            Thời gian từ lúc uống cho đến khi được cấp cứu và xét nghiệm hầu hết trong khoảng thời gian từ 4 – 6 tiếng, có 36,5% trường hợp bệnh nhân tai nạn giao thông có nồng độ cồn trong máu được xét nghiệm trong khoảng  thời gian này. 32% trường hợp được xét nghiệm sau khi uống rượu trên 6 tiếng. 

Phương tiện sử dụng khi bị tai nạn của bệnh nhân tai nạn giao thông, hầu hết là những người đi xe máy, có 192 trường hợp chiếm 96%, còn lại là 3% đi bộ và 1% đi xe ô tô.

Tỉ lệ bệnh nhân tai nạn giao thông bị chấn thương sọ não cao nhất với 111 trường hợp chiếm 55,5%, sau đến chấn thương chi và đa chấn thương chiếm 43,5% và 38,5%.

Về nồng độ cồn trong máu và nồng độ cồn trong huyết thanh của bệnh nhân tai nạn giao thông:

Thông qua xét nghiệm nồng độ cồn trong máu để tìm hiểu về việc sử dụng rượu bia của bệnh nhân tai nạn giao thông trước khi tham gia giao thông, với 100% bệnh nhân tai nạn giao thông có nồng độ cồn trong máu được xét nghiệm, và hầu hết bệnh nhân là những người đi xe máy nên trong nghiên cứu, nồng độ cồn trong máu và nồng độ cồn trong huyết thanh được chia làm hai nhóm theo Luật giao thông đường bộ dành cho người lái xe máy là dưới 50 mg/dl và trên 50 mg/dl.

                  Hầu hết bệnh nhân tai nạn giao thông có nồng độ cồn trong máu cao vượt mức cho phép (trên 50 mg/dl), có 169 trường hợp chiếm 84,5%. Trong khi đó, bệnh nhân được xét nghiệm nồng độ cồn trong huyết thanh trên 50 mg/dl có 178 trường hợp chiếm 89%, nhiều hơn kết quả xét nghiệm nồng độ cồn trong huyết thanh.

Qua nghiên cứu và thực hiện xét nghiệm trên 200 bệnh nhân tai nạn giao thông trên 15 tuổi, nghiên cứu cho kết quả trung bình tỉ lệ quy đổi từ nồng độ cồn trong huyết thanh sang nồng độ cồn trong máu là 1,2, với độ lệch chuẩn là 0,2. Tỉ lệ quy đổi nhỏ nhất là 0,91 và lớn nhất là 3,16.

Thông qua kết quả nghiên cứu, một số khuyến nghị được đưa ra bao gồm: Tăng cường việc giám sát, kiểm tra nồng độ cồn ngẫu nhiên của cảnh sát trên các tuyến đường quốc lộ; Xây dựng quy định về đo nồng độ cồn trong máu và đo nồng độ cồn trong huyết thanh và cách tính quy đổi giữa nồng độ cồn trong máu và huyết thanh. Tập huấn cho cán bộ kỹ thuật xét nghiệm nồng độ cồn trong máu tại các bệnh viện.