Ai có thể nhiễm độc xăng dầu

BS. Nhất Đa

 

 

Làm việc với xăng dầu lâu dài trong điều kiện không an toàn có thể bị nhiễm độc. Nhiễm độc xăng dầu ở đây chính là là nhiễm độc chì và benzen.

Bản chất của xăng dầu

Xăng dầu là một chất công nghiệp được sử dụng quá thông thường trong cuộc sống hiện đại. Xăng dầu hiện diện ở khắp nơi, trong các nhà máy, các khu công nghiệp và cả gia đình.

Về mặt bản chất hoá học, xăng là một hỗn hợp lỏng của các hợp chất hữu cơ gồm: hydrocacbon mạch thẳng; hydrocacbon mạch vòng như benzen, toulen; các chất chống oxy hóa và chống nổ (như tetraetyl chì). Làm việc với xăng dầu lâu dài trong điều kiện không an toàn có thể bị nhiễm độc mà thực chất là nhiễm độc các chất trong thành phần cấu tạo. Cụ thể là nhiễm độc chì và nhiễm độc benzen với các chất đồng đẳng.

 

Máu và thần kinh bị độc nhất

Con đường xâm nhập, cách thức chuyển hoá và đặc điểm tồn lưu trong cơ thể của các chất này quyết định đến bệnh cảnh nhiễm độc xăng dầu. Người ta thấy cả chì và benzen đều xâm nhập theo con đường hô hấp và da. Vì thế những chất này sẽ gây độc đầu tiên ở da và đường hô hấp.

Xét về độc tính, chì, benzen và các chất đồng đẳng của nó có độc tính rất cao. Độc tính của benzen trong cơ thể chính là do sản phẩm chuyển hoá trung gian phenol và polyphenol gây ra. Những chất này cũng như chì và benzen đều tích lũy đậm độ ở tủy xương, não nên chúng gây hại đặc biệt trên những cơ quan này. Hai bệnh chứng điển hình nhất là bất sản tủy hay còn gọi là suy tủy và độc thần kinh.

Hội chứng suy tủy gây ảnh hưởng đến cả 3 dòng tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu), được biểu hiện bằng các dấu hiệu thiếu máu, nhiễm khuẩn và xuất huyết do giảm tiểu cầu. Người bệnh có dấu hiệu xanh xao, miệng lưỡi nhợt nhạt, hay bị hoa mắt, chóng mặt, khó thở khi làm việc nặng. Đi kèm với đó là hiện tượng chảy máu như chảy máu lợi răng, mũi và dưới da (vùng cánh tay, cẳng chân, bả vai) hoặc bị rong kinh kéo dài. Khi tiến hành xét nghiệm máu, ta sẽ thấy hiện tượng giảm số lượng bạch cầu ở máu ngoại vi, tiếp đến là giảm số lượng tiểu cầu, rồi hồng cầu.

Bên cạnh đó là hội chứng nhiễm độc thần kinh với biểu hiện ban đầu là mệt mỏi và rối loạn giấc ngủ. Người bị nhiễm độc mắc phải chứng bệnh mất ngủ dài ngày, giấc ngủ có nhiều pha ngủ chập chờn và thường hay than phiền là gặp phải ác mộng. Kết hợp với đó là tình trạng yếu mệt, xanh xao. Sang giai đoạn sau, người bệnh sẽ bị nhiễm độc nặng hơn với đầy đủ các biểu hiện thần kinh như: mất ngủ rõ rệt, rối loạn tâm thần, hoảng loạn, hoang tưởng, rối loạn tri giác, run tay. Mức độ xuất hiện các rối loạn tâm thần nặng đến mức thời lượng tỉnh táo ngày càng bị rút ngắn. Các rối loạn khác cũng trở nên nghiêm trọng hơn trong giai đoạn này như mệt, yếu lả, nhịp tim chậm, đặc biệt huyết áp thấp (< 80mmHg). Đến giai đoạn này người bệnh cần được điều trị nếu không có thể tử vong.

Sự xuất hiện bệnh cảnh suy tủy hay nhiễm độc thần kinh là mức độ nặng nhất của nhiễm độc xăng dầu. Với chứng bệnh này, khi đã đến mức độ nặng thì việc mất sức lao động là chuyện không lớn mà cần thiết để bảo tồn tính mạng. Một lời khuyên tốt nhất là nên đi khám sớm khi bạn phát hiện ra các dấu hiệu cơ thể. Khi lao động trong mỗi trường nhiễm độc xăng dầu từ 3-5 năm trong điều kiện không vệ sinh thì có thể xảy ra bệnh cảnh nhiễm độc này.

 

Ai cần phòng ngừa?

Tất cả những người tiếp xúc với xăng dầu, dù ít hay nhiều thì đều cần phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Những đối tượng này bao gồm: công nhân các nhà máy kinh doanh xăng dầu; người lao động trong ngành khai thác và chế biến dầu mỏ; người phụ trách điều hành máy móc có sử dụng xăng dầu làm nhiên liệu, thậm chí là những người kinh doanh xăng dầu tại các điểm bán lẻ, trông giữ xe… nếu họ thường xuyên sống trong không khí có mùi xăng với nồng độ >0,30mg/lít. Tất cả các đối tượng này cần tuân thủ tốt những biện pháp phòng ngừa sau:

-Thường xuyên mở cửa, thông thoáng tại các khu lao động để đưa bớt hơi xăng ra ngoài.

- Mặc quần áo bảo hộ lao động và đeo khẩu trang đúng quy định. Những trang bị này sẽ hạn chế xăng dầu tiếp xúc trực tiếp với da và ngăn cản xăng dầu xâm nhập qua đường hô hấp.

- Thực hiện chế độ lao động làm việc theo ca kíp để không nhiễm độc xăng dầu liên tục, nồng độ chất độc sẽ giảm xuống. Tùy vào loại xăng và nồng độ xăng trong không khí mà thời gian mỗi ca kíp dài hay ngắn khác nhau. Nhưng trong mọi trường hợp, không nên tiếp xúc quá 4 giờ liên tiếp.

- Thực hiện khám sức khoẻ định kỳ 6 tháng 1 lần để kịp thời phát hiện những rối loạn ở giai đoạn sớm nhất và có những biện pháp điều trị kịp thời.

- Không sắp xếp những người có nguy cơ bị nhiễm độc xăng dầu vào làm việc ở môi trường có nồng độ hơi xăng cao trong không khí. Những đối tượng này gồm: người dưới 18 tuổi, mắc bệnh nhiễm trùng, nghiện rượu, mắc các bệnh về gan, bệnh đường tiêu hoá, người lao động là phụ nữ, người mẹ đang mang thai, mệt mỏi quá sức.

- Người có nguy cơ bị nhiễm độc xăng dầu nên xông hơi nước nóng 1lần/tuần, ở nhiệt độ 60-80^oC để cơ thể thải độc qua mồ hôi. Trong quá trình xông hơi cần lưu ý là mang theo nước uống, nhất là nước uống có khoáng để bổ sung nước liên tục vì mồ hôi ra nhiều có thể gây thiếu nước tạm thời.